କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ନିଶ୍ଚଯେନ ଜୀଵକର୍ମଣୋଶ୍ଚୈକକର୍ତୃତ୍ଵେଽପି ଵ୍ଯଵହାରେଣ କର୍ମଦତ୍ତଫଲୋପଲଂଭୋ ଜୀଵସ୍ଯ ନ ଵିରୁଧ୍ଯତ ଇତ୍ଯତ୍ରୋକ୍ତମ୍.
ଜୀଵା ହି ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷସ୍ନିଗ୍ଧତ୍ଵାତ୍ପୁଦ୍ଗଲସ୍କଂଧାଶ୍ଚ ସ୍ଵଭାଵସ୍ନିଗ୍ଧତ୍ଵାଦ୍ବଂଧାଵସ୍ଥାଯାଂ ପରମାଣୁ– ଦ୍ଵଂଦ୍ଵାନୀଵାନ୍ଯୋନ୍ଯାଵଗାହଗ୍ରହଣପ୍ରତିବଦ୍ଧତ୍ଵେନାଵତିଷ୍ଠଂତେ. ଯଦା ତୁ ତେ ପରସ୍ପରଂ ଵିଯୁଜ୍ଯଂତେ, ତଦୋଦିତ–ପ୍ରଚ୍ଯଵମାନା -----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଜୀଵାଃ ପୁଦ୍ଗଲକାଯାଃ] ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲକାଯ [ଅନ୍ଯୋନ୍ଯାଵଗାଢ–ଗ୍ରହଣପ୍ରତିବଦ୍ଧାଃ] [ଵିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରକାରସେ] ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ–ଅଵଗାହକେ ଗ୍ରହଣ ଦ୍ଵାରା [ପରସ୍ପର] ବଦ୍ଧ ହୈଂ; [କାଲେ ଵିଯୁଜ୍ଯମାନାଃ] କାଲମେଂ ପୃଥକ ହୋନେ ପର [ସୁଖଦୁଃଖଂ ଦଦତି ଭୁଞ୍ଜନ୍ତି] ସୁଖଦୁଃଖ ଦେତେ ହୈଂ ଔର ଭୋଗତେ ହୈଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ପୁଦ୍ଗଲକାଯ ସୁଖଦୁଃଖ ଦେତେ ହୈଂ ଔର ଜୀଵ ଭୋଗତେ ହୈଂ].
ଟୀକାଃ– ନିଶ୍ଚଯସେ ଜୀଵ ଔର କର୍ମକୋ ଏକକା [ନିଜ–ନିଜ ରୂପକା ହୀ] କର୍ତୃତ୍ଵ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଵ୍ଯଵହାରସେ ଜୀଵକୋ କର୍ମେ ଦ୍ଵାରା ଦିଯେ ଗଯେ ଫଲକା ଉପଭୋଗ ଵିରୋଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା [ଅର୍ଥାତ୍ ‘କର୍ମ ଜୀଵକୋେ ଫଲ ଦେତା ହୈ ଔର ଜୀଵ ଉସେ ଭୋଗତା ହୈ’ ଯହ ବାତ ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରସେ ଘଟିତ ହୋତୀ ହୈ] ଐସା ଯହାଁ କହା ହୈ.
ଜୀଵ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷ ଦ୍ଵାରା ସ୍ନିଗ୍ଧ ହୋନେକେ କାରଣ ତଥା ପୁଦ୍ଗଲସ୍କଂଧ ସ୍ଵଭାଵସେ ସ୍ନିଗ୍ଧ ହୋନେକେ କାରଣ, [ଵେ] ବନ୍ଧ–ଅଵସ୍ଥାମେଂ– ପରମାଣୁଦ୍ଵଂଦ୍ଵୋଂକୀ ଭାଁତି–[ଵିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରକାରସେ] ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ–ଅଵଗାହକେ ଗ୍ରହଣ ଦ୍ଵାରା ବଦ୍ଧରୂପସେ ରହତେ ହୈଂ. ଜବ ଵେ ପରସ୍ପର ପୃଥକ ହୋତେ ହୈଂ ତବ [ପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧ ନିମ୍ନାନୁସାର ଫଲ ଦେତେ ହୈଂ ଔର ଜୀଵ ଉସେ ଭୋଗତେ ହୈଂ]– ଉଦଯ ପାକର ଖିର ଜାନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲକାଯ ସୁଖଦୁଃଖରୂପ ଆତ୍ମପରିଣାମୋଂକେ -------------------------------------------------------------------------- ପରମାଣୁଦ୍ଵଂଦ୍ଵ= ଦୋ ପରମାଣୁଓଂକା ଜୋଡ଼ା; ଦୋ ପରମାଣୁଓଂସେ ନିର୍ମିତ ସ୍କଂଧ; ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧ.