କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ୋର୍ଂଵ୍ଯକର୍ମୋଦଯାପାଦିତେଷ୍ଟାନିଷ୍ଟଵିଷଯାଣାଂ ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵାତ୍ତଥାଵିଧଂ ଫଲଂ ଭୁଞ୍ଜନ୍ତେ ଇତି. ଏତେନ ଜୀଵସ୍ଯ ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵଗୁଣୋଽପି ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତଃ.. ୬୭..
ଭେତ୍ତା ହୁ ହଵଦି ଜୀଵୋ ଚେଦଗଭାଵେଣ କମ୍ମଫଲଂ.. ୬୮..
ଭେକ୍ତା ତୁ ଭଵତି ଜୀଵଶ୍ଚେତକଭାଵେନ କର୍ମଫଲମ୍.. ୬୮..
କର୍ତୃତ୍ଵଭୋକ୍ତୃତ୍ଵଵ୍ଯାଖ୍ଯୋପସଂହାରୋଽଯମ୍.
ତ୍ତ ଏତତ୍ ସ୍ଥିତ୍ତ ନିଶ୍ଚଯେନାତ୍ମନଃ କର୍ମ କର୍ତୃ, ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଜୀଵଭାଵସ୍ଯ; ଜୀଵୋଽପି ନିଶ୍ଚଯେନାତ୍ମଭାଵସ୍ଯ କର୍ତା, ଵ୍ଯଵହାରଣେ କର୍ମଣ ଇତି. ଯଥାତ୍ରୋଭଯନଯାଭ୍ଯାଂ କର୍ମ କର୍ତୃ, ତଥୈକେନାପି ନଯେନ ନ -----------------------------------------------------------------------------
ଇସସେ [ଇସ କଥନସେ] ଜୀଵକେ ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵଗୁଣକା ଭୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ହୁଆ.. ୬୭..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ତସ୍ମାତ୍] ଇସଲିଯେ [ଅଥ ଜୀଵସ୍ଯ ଭାଵେନ ହି ସଂଯୁକ୍ତମ୍] ଜୀଵକେ ଭାଵସେ ସଂଯୁକ୍ତ ଐସା [କର୍ମ] କର୍ମ [ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ] [କର୍ତୃ] କର୍ତା ହୈ. [–ନିଶ୍ଚଯସେ ଅପନା କର୍ତା ଔର ଵ୍ଯଵହାରସେ ଜୀଵଭାଵକା କର୍ତା; ପରନ୍ତୁ ଵହ ଭୋକ୍ତା ନହୀଂ ହୈ]. [ଭୋକ୍ତା ତୁ] ଭୋକ୍ତା ତୋ [ଜୀଵଃ ଭଵତି] [ମାତ୍ର] ଜୀଵ ହୈ [ଚେତକଭାଵେନ] ଚେତକଭାଵକେ କାରଣ [କର୍ମଫଲମ୍] କର୍ମଫଲକା.
ଟୀକାଃ– ଯହ, କର୍ତୃତ୍ଵ ଔର୍ର ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵକୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାକା ଉପସଂହାର ହୈ.
ଇସଲିଯେ [ପୂର୍ଵୋକ୍ତ କଥନସେ] ଐସା ନିଶ୍ଚିତ ହୁଆ କି–କର୍ମ ନିଶ୍ଚଯସେ ଅପନା କର୍ତା ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ ଜୀଵଭାଵକା କର୍ତା ହୈ; ଜୀଵ ଭୀ ନିଶ୍ଚଯସେ ଅପନେ ଭାଵକା କର୍ତା ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ କର୍ମକା କର୍ତା ହୈ.
ଜିସ ପ୍ରକାର ଯହ ନଯୋଂସେ କର୍ମ କର୍ତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଏକ ଭୀ ନଯସେ ଵହ ଭୋକ୍ତା ନହୀଂ ହୈ. କିସଲିଯେ? କ୍ଯୋଂକି ଉସେେ ଚୈତନ୍ଯପୂର୍ଵକ ଅନୁଭୂତିକା ସଦ୍ଭାଵ ନହୀଂ ହୈ. ଇସଲିଯେ ଚେତନାପନେ କେ କାରଣ
-------------------------------------------------------------------------- ଜୋ ଅନୁଭୂତି ଚୈତନ୍ଯପୂର୍ଵକ ହୋ ଉସୀକୋ ଯହାଁ ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵ କହା ହୈ, ଉସକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯ ଅନୁଭୂତିକୋ ନହୀଂ.
ତେଥୀ କରମ, ଜୀଵଭାଵସେ ସଂଯୁକ୍ତ କର୍ତା ଜାଣଵୁଂ;
ଭୋକ୍ତାପଣୁଂ ତୋ ଜୀଵନେ ଚେତକପଣେ ତତ୍ଫଲ ତଣୁଂ ୬୮.