କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ସ ଖଲୁ ଜୀଵୋ ମହାତ୍ମା ନିତ୍ଯଚୈତନ୍ଯୋପଯୁକ୍ତତ୍ଵାଦେକ ଏଵ, ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଭେଦାଦ୍ଵିଵିକଲ୍ପଃ, କର୍ମଫଲକାର୍ଯଜ୍ଞାନଚେତନାଭେଦେନ ଲକ୍ଷ୍ଯମାଣତ୍ଵାତ୍ରିଲକ୍ଷଣଃ ଧ୍ରୌଵ୍ଯୋତ୍ପାଦଵିନାଶଭେଦେନ ଵା, ଚତସୃଷୁ ଗତିଷୁ ଚଂକ୍ରମଣତ୍ଵାଚ୍ଚତୁଶ୍ଚଂକ୍ରମଣଃ, ପଞ୍ଚଭିଃ ପାରିଣାମିକୌଦଯିକାଦିଭିରଗ୍ରଗୁଣୈଃ ପ୍ରଧାନତ୍ଵାତ୍ପଞ୍ଚାଗ୍ରଗୁଣପ୍ରଧାନଃ, ଚତସୃଷୁ ଦିକ୍ଷୂର୍ଧ୍ଵମଧଶ୍ଚେତି ଭଵାଂତରସଂକ୍ରମଣଷଟ୍କେନାପକ୍ରମେଣ ଯୁକ୍ତତ୍ଵାତ୍ଷଟ୍କାପକ୍ରମଯୁକ୍ତଃ, ଅସିତ– ନାସ୍ତ୍ଯାଦିଭିଃ ସପ୍ତଭଙ୍ଗୈଃ ସଦ୍ଭାଵୋ ଯସ୍ଯେତି ସପ୍ତଭଙ୍ଗସଦ୍ଭାଵଃ ଅଷ୍ଟାନାଂ କର୍ମଣାଂ ଗୁଣାନାଂ ଵା ଆଶ୍ରଯତ୍ଵାଦଷ୍ଟାଶ୍ରଯଃ, ନଵପଦାର୍ଥରୂପେଣ ଵର୍ତନାନ୍ନଵାର୍ଥଃ, ପୃଥିଵ୍ଯପ୍ତେଜୋଵାଯୁଵନସ୍ପତିସାଧାରଣପ୍ରତ୍ଯେକ–ଦ୍ଵିତ୍ରିଚତୁଃ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯରୂପେଷୁ ଦଶସୁ ସ୍ଥାନେଷୁ ଗତତ୍ଵାଦ୍ରଶସ୍ଥାନଗ ଇତି.. ୭୧–୭୨..
ଉଡ୍ଢଂ ଗଚ୍ଛଦି ସେସା ଵିଦିସାଵଜ୍ଜଂ ଗଦିଂ ଜଂତି.. ୭୩..
-----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– ଵହ ଜୀଵ ମହାତ୍ମା [୧] ଵାସ୍ତଵମେଂ ନିତ୍ଯଚୈତନ୍ଯ–ଉପଯୋଗୀ ହୋନେସେ ‘ଏକ ’ ହୀ ହୈ; [୨] ଜ୍ଞାନ ଔର ଦର୍ଶନ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ‘ଦୋ ଭେଦଵାଲା’ ହୈ; [୩] କର୍ମଫଲଚେତନା, କାର୍ଯଚେତନା ଔର ଜ୍ଞାନଚେତନା ଐସେ ଭେଦୋଂଂ ଦ୍ଵାରା ଅଥଵା ଧ୍ରୌଵ୍ଯ, ଉତ୍ପାଦ ଔର ଵିନାଶ ଐସେ ଭେଦୋଂ ଦ୍ଵାରା ଲକ୍ଷିତ ହୋନେସେ ‘ତ୍ରିଲକ୍ଷଣ [ତୀନ ଲକ୍ଷଣଵାଲା]’ ହୈ; [୪] ଚାର ଗତିଯୋଂମେଂ ଭ୍ରମଣ କରତା ହୈ ଇସଲିଯେ ‘ଚତୁର୍ଵିଧ ଭ୍ରମଣଵାଲା’ ହୈ; [୫] ପାରିଣାମିକ ଔଦଯିକ ଇତ୍ଯାଦି ପାଁଚ ମୁଖ୍ଯ ଗୁଣୋଂ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଧାନତା ହୋନେସେ ‘ପାଁଚ ମୁଖ୍ଯ ଗୁଣୋଂସେ ପ୍ରଧାନତାଵାଲା’ ହୈ; [୬] ଚାର ଦିଶାଓଂମେଂ, ଊପର ଔର ନୀଚେ ଇସ ପ୍ର୍ରକାର ଷଡ୍ଵିଧ ଭଵାନ୍ତରଗମନରୂପ ଅପକ୍ରମସେ ଯୁକ୍ତ ହୋନେକେ କାରଣ [ଅର୍ଥାତ୍ ଅନ୍ଯ ଭଵମେଂ ଜାତେ ହୁଏ ଉପରୋକ୍ତ ଛହ ଦିଶାଓଂମେଂ ଗମନ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ] ‘ଛହ ଅପକ୍ରମ ସହିତ’ ହୈ; [୭] ଅସ୍ତି, ନାସ୍ତି ଆଦି ସାତ ଭଂଗୋ ଦ୍ଵାରା ଜିସକା ସଦ୍ଭାଵ ହୈ ଐସା ହୋନେସେ ‘ସାତ ଭଂଗପୂର୍ଵକ ସଦ୍ଭାଵଵାନ’ ହୈ; [୮] [ଜ୍ଞାନାଵରଣୀଯାଦି] ଆଠ କର୍ମୋଂକେ ଅଥଵା [ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵାଦି] ଆଠ ଗୁଣୋଂକେ ଆଶ୍ରଯଭୂତ ହୋନେସେ ‘ଆଠକେ ଆଶ୍ରଯରୂପ’ ହୈ; [୯] ନଵ ପଦାର୍ଥରୂପସେ ଵର୍ତତା ହୈ ଇସଲିଯେ ‘ନଵ–ଅର୍ଥରୂପ’ ହୈ; [୧୦] ପୃଥ୍ଵୀ, ଜଲ, ଅଗ୍ନି, ଵାଯୁ, ସାଧାରଣ ଵନସ୍ପତି, ପ୍ରତ୍ଯେକ ଵନସ୍ପତି, ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ, ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ଔର ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯରୂପ ଦଶ ସ୍ଥାନୋମେଂ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେସେ ‘ଦଶସ୍ଥାନଗତ’ ହୈ.. ୭୧– ୭୨.. --------------------------------------------------------------------------
ଗତି ହୋଯ ଊଂଚେ; ଶେଷନେ ଵିଦିଶା ତଜୀ ଗତି ହୋଯ ଛେ. ୭୩.