କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ପ୍ରଦେଶଃ, ସ ଏଵ ସ୍ପର୍ଶସ୍ଯ, ସ ଏଵ ରସସ୍ଯ, ସ ଏଵ ଗଂଧସ୍ଯ, ସ ଏଵ ରୂପସ୍ଯେତି. ତତଃ କ୍ଵଚିତ୍ପରମାଣୌ ଗଂଧଗୁଣେ, କ୍ଵଚିତ୍ ଗଂଧରସଗୁଣଯୋଃ, କ୍ଵଚିତ୍ ଗଂଧରସରୂପଗୁଣେଷୁ ଅପକୃଷ୍ଯମାଣେଷୁ ତଦଵିଭକ୍ତପ୍ରଦେଶଃ ପରମାଣୁରେଵ ଵିନଶ୍ଯତୀତି. ନ ତଦପକର୍ଷୋ ଯୁକ୍ତଃ. ତତଃ ପୃଥିଵ୍ଯପ୍ତେଜୋଵାଯୁରୂପସ୍ଯ ଧାତୁଚତୁଷ୍କସ୍ଯୈକ ଏଵ ପରମାଣୁଃ କାରଣଂ ପରିଣାମଵଶାତ୍ ଵିଚିତ୍ରୋ ହି ପରମାଣୋଃ ପରିଣାମଗୁଣଃ କ୍ଵଚିତ୍କସ୍ଯଚିଦ୍ଗୁଣସ୍ଯ ଵ୍ଯକ୍ତାଵ୍ଯକ୍ତତ୍ଵେନ ଵିଚିତ୍ରାଂ ପରିଣତିମାଦଧାତି. ଯଥା ଚ ତସ୍ଯ ପରିଣାମଵଶାଦଵ୍ଯକ୍ତୋ ଗଂଧାଦିଗୁଣୋଽସ୍ତୀତି ପ୍ରତିଜ୍ଞାଯତେ ନ ତଥା ଶବ୍ଦୋଽପ୍ଯଵ୍ଯକ୍ତୋଽସ୍ତୀତି ଜ୍ଞାତୁଂ ଶକ୍ଯତେ ଶକ୍ଯତେ ତସ୍ଯୈକପ୍ରଦେଶସ୍ଯାନେକପ୍ରଦେଶାତ୍ମକେନ ଶବ୍ଦେନ ସହୈକତ୍ଵଵିରୋଧାଦିତି.. ୭୮.. ----------------------------------------------------------------------------- ତୋ ଉସ ଗୁଣସେ ଅଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶୀ ପରମାଣୁ ହୀ ଵିନଷ୍ଟ ହୋ ଜାଯେଗା. ଇସଲିଯେ ଉସ ଗୁଣକୀ ନ୍ଯୂନତା ଯୁକ୍ତ [ଉଚିତ] ନହୀଂ ହୈ. [କିସୀ ଭୀ ପରମାଣୁମେଂ ଏକ ଭୀ ଗୁଣ କମ ହୋ ତୋ ଉସ ଗୁଣକେ ସାଥ ଅଭିନ୍ନ ପ୍ରଦେଶୀ ପରମାଣୁ ହୀ ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାଯେଗା; ଇସଲିଯେ ସମସ୍ତ ପରମାଣୁ ସମାନ ଗୁଣଵାଲେ ହୀ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଜାତିକେ ନହୀଂ ହୈଂ.] ଇସଲିଯେ ପୃଥ୍ଵୀ, ଜଲ, ଅଗ୍ନି ଔର ଵାଯୁରୂପ ଚାର ଧାତୁଓଂକା, ପରିଣାମକେ କାରଣ, ଏକ ହୀ ପରମାଣୁ କାରଣ ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ପରମାଣୁ ଏକ ହୀ ଜାତିକେ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵେ ପରିଣାମକେ କାରଣ ଚାର ଧାତୁଓଂକେ କାରଣ ବନତେ ହୈଂ]; କ୍ଯୋଂକି ଵିଚିତ୍ର ଐସା ପରମାଣୁକା ପରିଣାମଗୁଣ କହୀଂ କିସୀ ଗୁଣକୀ
ପ୍ରକାର ଶବ୍ଦ ଭୀ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୈ ଐସା ନହୀଂ ଜାନା ଜା ସକତା, କ୍ଯୋଂକି ଏକପ୍ରଦେଶୀ ପରମାଣୁକୋ ଅନେକପ୍ରଦେଶାତ୍ମକ ଶବ୍ଦକେ ସାଥ ଏକତ୍ଵ ହୋନେମେଂ ଵିରୋଧ ହୈ.. ୭୮.. --------------------------------------------------------------------------
ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତା ହୈ ; ଅଗ୍ନିମେଂ ସ୍ପର୍ଶ ଔର ଵର୍ଣ ଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ଔର ଶେଷ ଦୋ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ; ଵାଯୁମେଂ ସ୍ପର୍ଶ ଵ୍ଯକ୍ତ
ହୋତା ହୈ ଔର ଶେଷ ତୀନ ଅଵ୍ଯକ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ.]
ହୈ.
୧ଵ୍ଯକ୍ତାଵ୍ଯକ୍ତତା ଦ୍ଵାରା ଵିଚିତ୍ର ପରିଣତିକୋ ଧାରଣ କରତା ହୈ.
୧. ଵ୍ଯକ୍ତାଵ୍ଯକ୍ତତା=ଵ୍ଯକ୍ତତା ଅଥଵା ଅଵ୍ଯକ୍ତତା; ପ୍ରଗଟତା ଅଥଵା ଅପ୍ରଗଟତା. [ପୃଥ୍ଵୀମେଂ ସ୍ପର୍ଶ, ରସ, ଗଂଧ ଔର ଵର୍ଣ ଯହ
୨. ଜିସ ପ୍ରକାର ପରମାଣୁମେଂ ଗଂଧାଦିଗୁଣ ଭଲେ ହୀ ଅଵ୍ଯକ୍ତରୂପସେ ଭୀ ହୋତେ ତୋ ଅଵଶ୍ଯ ହୈଂ; ଉସୀ ପ୍ରକାର ପରମାଣୁମେଂ ଶବ୍ଦ ଭୀ