କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
କିଂ ଚ ସ୍ଵଭାଵନିର୍ଵୃତ୍ତାଭିରେଵାନଂତପରମାଣୁମଯୀଭିଃ ଶବ୍ଦଯୋଗ୍ଯଵର୍ଗଣାଭିରନ୍ଯୋନ୍ଯମନୁପ୍ରଵିଶ୍ଯ ସମଂତତୋଽଭିଵ୍ଯାପ୍ଯ ପୂରିତେଽପି ସକଲେ ଲୋକେ. ଯତ୍ର ଯତ୍ର ବହିରଙ୍ଗକାରଣସାମଗ୍ରୀ ସମଦେତି ତତ୍ର ତତ୍ର ତାଃ ଶବ୍ଦତ୍ଵେନସ୍ଵଯଂ ଵ୍ଯପରିଣମଂତ ଇତି ଶବ୍ଦସ୍ଯ ନିଯତମୁତ୍ପାଦ୍ଯତ୍ଵାତ୍ ସ୍କଂଧପ୍ରଭଵତ୍ଵମିତି.. ୭୯.. ----------------------------------------------------------------------------- ହୋନେସେ ଵହ ସ୍କନ୍ଧଜନ୍ଯ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ମହାସ୍କନ୍ଧ ପରସ୍ପର ଟକରାନେସେ ଶବ୍ଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ. ପୁନଶ୍ଚ ଯହ ବାତ ଵିଶେଷ ସମଝାଈ ଜାତୀ ହୈଃ– ଏକଦୂସରେମେଂ ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋକର ସର୍ଵତ୍ର ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋକର ସ୍ଥିତ ଐସୀ ଜୋ ସ୍ଵଭାଵନିଷ୍ପନ୍ନ ହୀ [–ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵସେ ହୀ ନିର୍ମିତ୍ତ], ଅନନ୍ତପରମାଣୁମଯୀ ଶବ୍ଦଯୋଗ୍ଯ–ଵର୍ଗଣାଓଂସେ ସମସ୍ତ ଲୋକ ଭରପୂର ହୋନେ ପର ଭୀ ଜହାଁ–ଜହାଁ ବହିରଂଗକାରଣ ସାମଗ୍ରୀ ଉଦିତ ହୋତୀ ହୈ ଵହାଁ–ଵହାଁ ଵେ ଵର୍ଗଣାଏଁ ଵହ ୩ସ୍କନ୍ଧଜନ୍ଯ ହୈ.. ୭୯.. --------------------------------------------------------------------------
ଅଥଵା ନିମ୍ନୋକ୍ତାନୁସାର ଭୀ ଶବ୍ଦକେ ଦୋ ପ୍ରକାର ହୈଂଃ– [୧] ଭାଷାତ୍ମକ ଔର [୨] ଅଭାଷାତ୍ମକ. ଉନମେଂ ଭାଷାତ୍ମକ
ଦ୍ଵୀଂନ୍ଦ୍ରିଯାଦିକ ଜୀଵୋଂକେ ଶବ୍ଦରୂପ ତଥା [କେଵଲୀଭଗଵାନକୀ] ଦିଵ୍ଯ ଧ୍ଵନିରୂପସେ ଵହ ଅନକ୍ଷରାତ୍ମକ ହୈଂ. ଅଭାଷାତ୍ମକ
ଶବ୍ଦ ଭୀ ଦ୍ଵିଵିଧ ହୈଂ – ପ୍ରାଯୋଗିକ ଔର ଵୈଶ୍ରିସିକ. ଵୀଣା, ଢୋଲ, ଝାଂଝ, ବଂସରୀ ଆଦିସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୁଆ
ପ୍ରାଯୋଗିକ ହୈ ଔର ମେଘାଦିସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୁଆ ଵୈଶ୍ରସିକ ହୈ.
କିସୀ ଭୀ ପ୍ରକାରକା ଶବ୍ଦ ହୋ କିନ୍ତୁ ସର୍ଵ ଶବ୍ଦୋଂକା ଉପାଦାନକାରଣ ଲୋକମେଂ ସର୍ଵତ୍ର ଵ୍ଯାପ୍ତ ଶବ୍ଦଯୋଗ୍ଯ ଵର୍ଗଣାଏଁ ହୀ
୧ଶବ୍ଦରୂପସେ ସ୍ଵଯଂ ପରିଣମିତ ହୋତୀ ହୈଂ; ଇସ ପ୍ରକାର ଶବ୍ଦ ନିତ୍ଯତରୂପସେ [ଅଵଶ୍ଯ] ୨ଉତ୍ପାଦ୍ଯ ହୈ; ଇସଲିଯେ
୧. ଶବ୍ଦକେ ଦୋ ପ୍ରକାର ହୈଂଃ [୧] ପ୍ରାଯୋଗିକ ଔର [୨] ଵୈଶ୍ରସିକ. ପୁରୁଷାଦିକେ ପ୍ରଯୋଗସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ଶବ୍ଦ ଵହ ପ୍ରାଯୋଗିକ ହୈଂ ଔର ମେଘାଦିସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ଶବ୍ଦ ଵୈଶ୍ରସିକ ହୈଂ.
୨. ଉତ୍ପାଦ୍ଯ=ଉତ୍ପନ୍ନ କରାନେ ଯୋଗ୍ଯ; ଜିସକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିମେଂ ଅନ୍ଯ କୋଈ ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ ଐସା.
୩. ସ୍କନ୍ଧଜନ୍ଯ=ସ୍କନ୍ଧୋଂ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋ ଐସାଃ ଜିସକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିମେଂ ସ୍କନ୍ଧ ନିମିତ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ଐସା. [ସମସ୍ତ ଲୋକମେଂ
ସର୍ଵତ୍ର ଵ୍ଯାପ୍ତ ଅନନ୍ତପରମାଣୁମଯୀ ଶବ୍ଦଯୋଗ୍ଯ ଵର୍ଗଣାଏଁ ସ୍ଵଯମେଵ ଶବ୍ଦରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵାଯୁ–ଗଲା–ତାଲୁଂ–
ଜିଵ୍ହା–ଓଷ୍ଠ, ଦ୍ଯଂଟା–ମୋଗରୀ ଆଦି ମହାସ୍କନ୍ଧୋଂକା ଟକରାନା ଵହ ବହିରଂଗକାରଣସାମଗ୍ରୀ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ଶବ୍ଦରୂପ
ପରିଣମନମେଂ ଵେ ମହାସ୍କନ୍ଧ ନିମିତ୍ତଭୂତ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଉସ ଅପେକ୍ଷାସେ [ନିମିତ୍ତ–ଅପେକ୍ଷାସେ] ଶବ୍ଦକୋ ଵ୍ଯଵହାରସେ
ସ୍କନ୍ଧଜନ୍ଯ କହା ଜାତା ହୈ.]