କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ପଞ୍ଚାନାଂ ଵର୍ଣପର୍ଯାଯାଣାମନ୍ଯତମେନୈକେନୈକଦା ଵର୍ଣୋ ଵର୍ତତେ. ଉଭଯୋର୍ଗଂଧପର୍ଯାଯଯୋରନ୍ଯତରେଣୈକେନୈକଦା ଗଂଧୋ ଵର୍ତତେ. ଚତୁର୍ଣାଂ ଶୀତସ୍ନିଗ୍ଧଶୀତରୂକ୍ଷୋଷ୍ଣସ୍ନିଗ୍ଧୋଷ୍ଣରୂକ୍ଷରୂପାଣାଂ ସ୍ପର୍ଶପର୍ଯାଯଦ୍ଵଂଦ୍ଵାନାମନ୍ଯତମେନୈକେନୈକଦା ସ୍ପର୍ଶୋ ଵର୍ତତେ. ଏଵମଯମୁକ୍ତଗୁଣଵୃତ୍ତିଃ ପରମାଣୁଃ ଶବ୍ଦସ୍କଂଧପରିଣତିଶକ୍ତିସ୍ଵଭାଵାତ୍ ଶବ୍ଦକାରଣମ୍. ଏକପ୍ରଦେଶତ୍ଵେନ ଶବ୍ଦପର୍ଯାଯପରିଣତିଵୃତ୍ତ୍ଯଭାଵାଦଶବ୍ଦଃ. ସ୍ନିଗ୍ଧରୂକ୍ଷତ୍ଵପ୍ରତ୍ଯଯବଂଧଵଶାଦନେକପରମାଣ୍ଵେକ– ତ୍ଵପରିଣତିରୂପସ୍କଂଧାଂତରିତୋଽପି ସ୍ଵଭାଵମପରିତ୍ଯଜନ୍ନୁପାତ୍ତସଂଖ୍ଯତ୍ଵାଦେକ ଏଵ ଦ୍ରଵ୍ଯମିତି.. ୮୧..
ଜଂ ହଵଦି ମୁତ୍ତମଣ୍ଣଂ ତଂ ସଵ୍ଵଂ ପୁଗ୍ଗଲଂ ଜାଣେ.. ୮୨..
ଯଦ୍ଭଵତି ମୂର୍ତମନ୍ଯତ୍ ତତ୍ସର୍ଵଂ ପୁଦ୍ଗଲଂ ଜାନୀଯାତ୍.. ୮୨..
----------------------------------------------------------------------------- ଦୋ ଗଂଧପର୍ଯାଯୋଂମେଂସେ ଏକ ସମଯ କିସୀ ଏକ [ଗଂଧପର୍ଯାଯ] ସହିତ ଗଂଧ ଵର୍ତତା ହୈ; ଶୀତ–ସ୍ନିଗ୍ଧ, ଶୀତ–ରୂକ୍ଷ, ଉଷ୍ଣ–ସ୍ନିଗ୍ଧ ଔର ଉଷ୍ଣ–ରୂକ୍ଷ ଇନ ଚାର ସ୍ପର୍ଶପର୍ଯାଯୋଂକେ ଯୁଗଲମେଂସେ ଏକ ସମଯ କିସୀ ଏକ ଯୁଗକ ସହିତ ସ୍ପର୍ଶ ଵର୍ତତା ହୈ. ଇସ ପ୍ରକାର ଜିସମେଂ ଗୁଣୋଂକା ଵର୍ତନ [–ଅସ୍ତିତ୍ଵ] କହା ଗଯା ହୈ ଐସା ଯହ ପରମାଣୁ ଶବ୍ଦସ୍କଂଧରୂପସେ ପରିଣମିତ ହୋନେ କୀ ଶକ୍ତିରୂପ ସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୋନେସେ ଶବ୍ଦକା କାରଣ ହୈ; ଏକପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେକେ କାରଣ ଶବ୍ଦପର୍ଯାଯରୂପ ପରିଣତି ନହୀ ଵର୍ତତୀ ହୋନେସେ ଅଶବ୍ଦ ହୈ; ଔର ୧ସ୍ନିଗ୍ଧ–ରୂକ୍ଷତ୍ଵକେ କାରଣ ବନ୍ଧ ହୋନେସେ ଅନେକ ପରମାଣୁଓଂକୀ ଏକତ୍ଵପରିଣତିରୂପ ସ୍କନ୍ଧକେ ଭୀତର ରହା ହୋ ତଥାପି ସ୍ଵଭାଵକୋ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା ହୁଆ, ସଂଖ୍ଯାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ପରିପୂର୍ଣ ଏକକେ ରୂପମେଂ ପୃଥକ୍ ଗିନତୀମେଂ ଆନେସେ] ୨ଅକେଲା ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ.. ୮୧..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଇନ୍ଦ୍ରିଯୈଃ ଉପଭୋଗ୍ଯମ୍ ଚ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂଂ ଦ୍ଵାରା ଉପଭୋଗ୍ଯ ଵିଷଯ, [ଇନ୍ଦ୍ରିଯକାଯାଃ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ, ଶରୀର, [ମନଃ] ମନ, [କର୍ମାଣି] କର୍ମ [ଚ] ଔର [ଅନ୍ଯତ୍ ଯତ୍] ଅନ୍ଯ ଜୋ କୁଛ [ମୂର୍ତ୍ତଂ ଭଵତି] ମୂର୍ତ ହୋ [ତତ୍ ସର୍ଵଂ] ଵହ ସବ [ପୁଦ୍ଗଲଂ ଜାନୀଯାତ୍] ପୁଦ୍ଗଲ ଜାନୋ. --------------------------------------------------------------------------
ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଵଡେ ଉପଭୋଗ୍ଯ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯ, କାଯ, ମନ ନେ କର୍ମ ଜେ,
ଵଳୀ ଅନ୍ଯ ଜେ କଂଈ ମୂର୍ତ ତେ ସଘଳୁଂଯ ପୁଦ୍ଗଲ ଜାଣଜେ. ୮୨.
୧. ସ୍ନିଗ୍ଧ–ରୂକ୍ଷତ୍ଵ=ଚିକନାଈ ଔର ରୂକ୍ଷତା.
୨. ଯହାଁ ଐସା ବତଲାଯା ହୈ କି ସ୍କଂଧମେଂ ଭୀ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପରମାଣୁ ସ୍ଵଯଂ ପରିପୂର୍ଣ ହୈ, ସ୍ଵତଂତ୍ର ହୈ, ପରକୀ ସହାଯତାସେ ରହିତ ,
ଔର ଅପନେସେ ହୀ ଅପନେ ଗୁଣପର୍ଯାଯମେଂ ସ୍ଥିତହୈ.