ଧର୍ମାଧର୍ମସଦ୍ଭାଵେ ହେତୂପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍
ଧର୍ମାଧର୍ମୌ ଵିଦ୍ଯେତେ. ଲୋକାଲୋକଵିଭାଗାନ୍ଯଥାନୁପପତ୍ତେଃ. ଜୀଵାଦିସର୍ଵପଦାର୍ଥାନାମେକତ୍ର ଵୃତ୍ତିରୂପୋ ଲୋକଃ. ଶୁଦ୍ଧୈକାକାଶଵୃତ୍ତିରୂପୋଽଲୋକଃ. ତତ୍ର ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲୌ ସ୍ଵରସତ ଏଵ ଗତିତତ୍ପୂର୍ଵ–ସ୍ଥିତିପରିଣାମାପନ୍ନୌ. ତଯୋର୍ଯଦି ଗତିପରିଣାମଂ ତତ୍ପୂର୍ଵସ୍ଥିତିପରିଣାମଂ ଵା ସ୍ଵଯମନୁଭଵତୋର୍ବହିରଙ୍ଗହେତୂ ଧର୍ମାଧର୍ମୋ ନ ଭଵେତାମ୍, ତଦା ତଯୋର୍ନିରର୍ଗଲଗତିସ୍ଥିତିପରିଣାମତ୍ଵାଦଲୋକେଽପି ଵୃତ୍ତିଃ କେନ ଵାର୍ଯେତ. ତତୋ ନ ଲୋକାଲୋକଵିଭାଗଃ ସିଧ୍ଯେତ. ଧର୍ମାଧର୍ମଯୋସ୍ତୁ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଯୋର୍ଗତିତତ୍ପୂର୍ଵସ୍ଥିତ୍ଯୋର୍ବହିରଙ୍ଗହେତୁତ୍ଵେନ ସଦ୍ଭାଵେଽଭ୍ଯୁପଗମ୍ଯମାନେ ଲୋକାଲୋକଵିଭାଗୋ ଜାଯତ ଇତି. କିଞ୍ଚ ଧର୍ମାଧର୍ମୋ ଦ୍ଵାଵପି ପରସ୍ପରଂ ପୃଥଗ୍ଭୂତାସ୍ତିତ୍ଵନିର୍ଵୃତ୍ତତ୍ଵାଦ୍ଵିଭକ୍ତୌ. ଏକକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାଢତ୍ଵାଦଭିକ୍ତୌ. ନିଷ୍କ୍ରିଯତ୍ଵେନ ସକଲଲୋକଵର୍ତିନୋ– ର୍ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଯୋର୍ଗତିସ୍ଥିତ୍ଯୁପଗ୍ରହକରଣାଲ୍ଲୋକମାତ୍ରାଵିତି.. ୮୭.. -----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– ଯହ, ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମକେ ସଦ୍ଭାଵକୀ ସିଦ୍ଧି ଲିଯେ ହେତୁ ଦର୍ଶାଯା ଗଯା ହୈ.
ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଲୋକ ଔର ଅଲୋକକା ଵିଭାଗ ଅନ୍ଯଥା ନହୀଂ ବନ ସକତା. ଜୀଵାଦି ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଏକତ୍ର–ଅସ୍ତିତ୍ଵରୂପ ଲୋକ ହୈ; ଶୁଦ୍ଧ ଏକ ଆକାଶକେ ଅସ୍ତିତ୍ଵରୂପ ଅଲୋକ ହୈ. ଵହାଁ, ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲ ସ୍ଵରସସେ ହୀ [ସ୍ଵଭାଵସେ ହୀ] ଗତିପରିଣାମକୋ ତଥା ଗତିପୂର୍ଵକ ସ୍ଥିତିପରିଣାମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ. ଯଦି ଗତିପରିଣାମ ଅଥଵା ଗତିପୂର୍ଵକ ସ୍ଥିତିପରିଣାମକା ସ୍ଵଯଂ ଅନୁଭଵ କରନେଵାଲେ ଉନ ଜୀଵ–ପୁଦ୍ଗଲକୋ ବହିରଂଗ ହେତୁ ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ନ ହୋ, ତୋ ଜୀଵ–ପୁଦ୍ଗଲକେ ନିରର୍ଗଲ ଗତିପରିଣାମ ଔର ସ୍ଥିତିପରିଣାମ ହୋନେସେ ଅଲୋକମେଂ ଭୀ ଉନକା [ଜୀଵ –ପୁଦ୍ଗଲକା] ହୋନା କିସସେ ନିଵାରା ଜା ସକତା ହୈ? [କିସୀସେ ନହୀଂ ନିଵାରା ଜା ସକତା.] ଇସଲିଯେ ଲୋକ ଔର ଅଲୋକକା ଵିଭାଗ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା. ପରନ୍ତୁ ଯଦି ଜୀଵ–ପୁଦ୍ଗଲକୀ ଗତିକେ ଔର ଗତିପୂର୍ଵକ ସ୍ଥିତିକେ ବହିରଂଗ ହେତୁଓଂଂକେ ରୂପମେଂ ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମକା ସଦ୍ଭାଵ ସ୍ଵୀକାର କିଯା ଜାଯେ ତୋ ଲୋକ ଔର ଅଲୋକକା ଵିଭାଗ [ସିଦ୍ଧ] ହୋତା ହୈ . [ଇସଲିଯେ ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ.] ଔର [ଉନକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ଵିଶେଷ ଵିଵରଣ ଯହ ହୈ କି], ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଦୋନୋଂ ପରସ୍ପର ପୃଥଗ୍ଭୂତ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୋନେସେ ଵିଭକ୍ତ [ଭିନ୍ନ] ହୈଂ; ଏକକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାହୀ ହୋନେସେ ଅଵିଭକ୍ତ [ଅଭିନ୍ନ] ହୈଂ; ସମସ୍ତ ଲୋକମେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ ଜୀଵ –ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ ଗତିସ୍ଥିତିମେଂ ନିଷ୍କ୍ରିଯରୂପସେ ଅନୁଗ୍ରହ କରତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ [–ନିମିତ୍ତରୂପ ହୋତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ] ଲୋକପ୍ରମାଣ ହୈଂ.. ୮୭.. -------------------------------------------------------------------------- ନିରର୍ଗଲ=ନିରଂକୁଶ; ଅମର୍ଯାଦିତ.
୧୩୮