୧୫୦
ଅଚେତନଃ କାଲଃ ଅଚେତନୋ ଧର୍ମଃ ଅଚେତନୋଽଧର୍ମଃ ଅଚେତନଃ ପୁଦ୍ଗଲଃ, ଚେତନୋ ଜୀଵ ଏଵୈକ ଇତି.. ୯୭..
ପୁଗ୍ଗଲକରଣା ଜୀଵା ଖଂଧା ଖଲୁ କାଲକରଣା ଦୁ.. ୯୮..
ପୁଦ୍ଗଲକରଣା ଜୀଵାଃ ସ୍କଂଧା ଖଲୁ କାଲକରଣାସ୍ତୁ.. ୯୮..
ଅତ୍ର ସକ୍ରିଯନିଷ୍କ୍ରିଯତ୍ଵମୁକ୍ତମ୍. ପ୍ରଦେଶାଂତରପ୍ରାପ୍ତିହେତୁଃ ପରିସ୍ପଂଦନରୂପପର୍ଯାଯଃ କ୍ରିଯା. ତତ୍ର ସକ୍ରିଯା ବହିରଙ୍ଗସାଧନେନ ସହଭୂତାଃ ଜୀଵାଃ, ସକ୍ରିଯା ବହିରଙ୍ଗସାଧନେନ ସହଭୂତାଃ ପୁଦ୍ଗଲାଃ. ନିଷ୍କ୍ରିଯମାକାଶଂ, ନିଷ୍କ୍ରିଯୋ ଧର୍ମଃ, ନିଷ୍କ୍ରିଯୋଽଧର୍ମଃ, ନିଷ୍କ୍ରିଯଃ କାଲଃ. ଜୀଵାନାଂ ସକ୍ରିଯତ୍ଵସ୍ଯ ବହିରଙ୍ଗ– ସାଧନଂ କର୍ମନୋକର୍ମୋପଚଯରୂପାଃ ପୁଦ୍ଗଲା ଇତି ତେ ପୁଦ୍ଗଲକରଣାଃ. -----------------------------------------------------------------------------
ପରରୂପମେଂ ୧ପ୍ରଵେଶ ଦ୍ଵାରା [–ମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସଂଯୋଗକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ] ମୂର୍ତ ଭୀ ହୈ, ଧର୍ମ ଅମୂର୍ତ ହୈ, ଅଧର୍ମ ଅମୂର୍ତ ହୈେ; ପୁଦ୍ଗଲ ହୀ ଏକ ମୂର୍ତ ହୈ. ଆକାଶ ଅଚେତନ ହୈ, କାଲ ଅଚେତନ ହୈ, ଧର୍ମ ଅଚେତନ ହୈ, ଅଧର୍ମ ଅଚେତନ ହୈ, ପୁଦ୍ଗଲ ଅଚେତନ ହୈ; ଜୀଵ ହୀ ଏକ ଚେତନ ହୈ.. ୯୭..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ସହ ଜୀଵାଃ ପୁଦ୍ଗଲକାଯାଃ] ବାହ୍ଯ କରଣ ସହିତ ସ୍ଥିତ ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲ [ସକ୍ରିଯାଃ ଭଵନ୍ତି] ସକ୍ରିଯ ହୈ, [ନ ଚ ଶେଷାଃ] ଶେଷ ଦ୍ରଵ୍ଯ ସକ୍ରିଯ ନହୀଂ ହୈଂ [ନିଷ୍କ୍ରିଯ ହୈଂ]; [ଜୀଵାଃ] ଜୀଵ [ପୁଦ୍ଗଲକରଣାଃ] ପୁଦ୍ଗଲକରଣଵାଲେ [–ଜିନ୍ହେଂ ସକ୍ରିଯପନେମେଂ ପୁଦ୍ଗଲ ବହିରଂଗ ସାଧନ ହୋ ଐସେ] ହୈଂ[ସ୍କଂଧାଃ ଖଲୁ କାଲକରଣାଃ ତୁ] ଔର ସ୍କନ୍ଧ ଅର୍ଥାତ୍ ପୁଦ୍ଗଲ ତୋ କାଲକରଣଵାଲେ [–ଜିନ୍ହେଂ ସକ୍ରିଯପନେମେଂ କାଲ ବହିରଂଗ ସାଧନ ହୋ ଐସେ] ହୈଂ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ [ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂଂକା] ସକ୍ରିଯ–ନିଷ୍କ୍ରିଯପନା କହା ଗଯା ହୈ.
ପ୍ରଦେଶାନ୍ତରପ୍ରାପ୍ତିକା ହେତୁ [–ଅନ୍ଯ ପ୍ରଦେଶକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକା କାରଣ] ଐସୀ ଜୋ ପରିସ୍ପଂଦରୂପ ପର୍ଯାଯ, ଵହ କ୍ରିଯା ହୈ. ଵହାଁ, ବହିରଂଗ ସାଧନକେ ସାଥ ରହନେଵାଲେ ଜୀଵ ସକ୍ରିଯ ହୈଂ; ବହିରଂଗ ସାଧନକେ ସାଥ ରହନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲ ସକ୍ରିଯ ହୈଂ. ଆକାଶ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ହୈ; ଧର୍ମ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ହୈ; ଅଧର୍ମ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ହୈ ; କାଲ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ହୈ. -------------------------------------------------------------------------- ୧. ଜୀଵ ନିଶ୍ଚଯସେ ଅମୂର୍ତ–ଅଖଣ୍ଡ–ଏକପ୍ରତିଭାସମଯ ହୋନେସେ ଅମୂର୍ତ ହୈ, ରାଗାଦିରହିତ ସହଜାନନ୍ଦ ଜିସକା ଏକ ସ୍ଵଭାଵ
ଛେ କାଲ ପୁଦ୍ଗଲନେ କରଣ, ପୁଦ୍ଗଲ କରଣ ଛେ ଜୀଵନେ. ୯୮.