କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ତଦଭାଵାନ୍ନିଃକ୍ରିଯତ୍ଵଂ ସିଦ୍ଧାନାମ୍. ପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ସକ୍ରିଯତ୍ଵସ୍ଯ ବହିରଙ୍ଗସାଧନଂ ପରିଣାମନିର୍ଵର୍ତକଃ କାଲ ଇତି ତେ କାଲକରଣାଃ ନ ଚ କାର୍ମାଦୀନାମିଵ କାଲସ୍ଯାଭାଵଃ. ତତୋ ନ ସିଦ୍ଧାନାମିଵ ନିଷ୍କ୍ରିଯତ୍ଵଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାମିତି.. ୯୮..
ସେସଂ ହଵଦି ଅମୂତ୍ତଂ ଚିତ୍ତଂ ଉଭଯଂ ସମାଦିଯଦି.. ୯୯..
ଶେଷଂ ଭଵତ୍ଯମୂର୍ତଂ ଚିତମୁଭଯଂ ସମାଦଦାତି.. ୯୯..
----------------------------------------------------------------------------
ଜୀଵୋଂକୋ ସକ୍ରିଯପନେକା ବହିରଂଗ ସାଧନ କର୍ମ–ନୋକର୍ମକେ ସଂଚଯରୂପ ପୁଦ୍ଗଲ ହୈ; ଇସଲିଯେ ଜୀଵ ପୁଦ୍ଗଲକରଣଵାଲେ ହୈଂ. ଉସକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ [–ପୁଦ୍ଗଲକରଣକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ] ସିଦ୍ଧୋଂକୋ ନିଷ୍କ୍ରିଯପନା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ସିଦ୍ଧୋଂକୋ କର୍ମ–ନୋକର୍ମକେ ସଂଚଯରୂପ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଵେ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ହୈଂ.] ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ ସକ୍ରିଯପନେକା ବହିରଂଗ ସାଧନ ପରିଣାମନିଷ୍ପାଦକ କାଲ ହୈ; ଇସଲିଯେ ପୁଦ୍ଗଲ କାଲକରଣଵାଲେ ହୈଂ.
କର୍ମାଦିକକୀ ଭାଁତି [ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସ ପ୍ରକାର କର୍ମ–ନୋକର୍ମରୂପ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଅଭାଵ ହୋତା ହୈ ଉସ ପ୍ରକାର] କାଲକା ଅଭାଵ ନହୀଂ ହୋତା; ଇସଲିଯେ ସିଦ୍ଧୋଂକୀ ଭାଁତି [ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସ ପ୍ରକାର ସିଦ୍ଧୋଂକୋ ନିଷ୍କ୍ରିଯପନା ହୋତା ହୈ ଉସ ପ୍ରକାର] ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ ନିଷ୍କ୍ରିଯପନା ନହୀଂ ହୋତା.. ୯୮..
[ତେ ମୂର୍ତାଃ ଭଵନ୍ତି] ଵେ ମୂର୍ତ ହୈଂ ଔର [ଶେଷଂ] ଶେଷ ପଦାର୍ଥସମୂହ [ଅମୂର୍ତଂ ଭଵତି] ଅମୂର୍ତ ହୈଂ. [ଚିତ୍ତମ୍] ଚିତ୍ତ [ଉଭଯଂ] ଉନ ଦୋନୋଂକୋ [ସମାଦଦାତି] ଗ୍ରହଣ କରତା ହୈ [ଜାନତା ହୈ]. -------------------------------------------------------------------------- ପରିଣାମନିଷ୍ପାଦକ=ପରିଣାମକୋ ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେଵାଲା; ପରିଣାମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେମେଂ ଜୋ ନିମିତ୍ତଭୂତ [ବହିରଂଗ ସାଧନଭୂତ]
ଛେ ଜୀଵନେ ଜେ ଵିଷଯ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରାହ୍ଯ, ତେ ସୌ ମୂର୍ତ ଛେ;
ବାକୀ ବଧୁଂଯ ଅମୂର୍ତ ଛେ; ମନ ଜାଣତୁଂ ତେ ଉଭଯ ନେ. ୯୯.