୧୫୨
ଇହ ହି ଜୀଵୈଃ ସ୍ପର୍ଶନରସନଧ୍ରାଣଚକ୍ଷୁର୍ଭିରିନ୍ଦ୍ରିଯୈସ୍ତଦ୍ଵିଷଯଭୂତାଃ ସ୍ପର୍ଶରସଗଂଧଵର୍ଣସ୍ଵଭାଵା ଅର୍ଥା ଗୃହ୍ଯଂତେ.ଃ. ଶ୍ରୋତ୍ରେନ୍ଦ୍ରିଯେଣ ତୁ ତ ଏଵ ତଦ୍ଵିଷଯହେତୁଭୂତଶବ୍ଦାକାରପରିଣତା ଗୃହ୍ଯଂତେ. ତେ କଦାଚିତ୍ସ୍ଥୂଲ– ସ୍କଂଧତ୍ଵମାପନ୍ନାଃ କଦାଚିତ୍ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ଵମାପନ୍ନାଃ କଦାଚିତ୍ପରମାଣୁତ୍ଵମାପନ୍ନାଃ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯତାସଦ୍ଭାଵାଦ୍ ଗୃହ୍ଯମାଣା ଅଗୃହ୍ଯମାଣା ଵା ମୂର୍ତା ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯଂତେ. ଶେଷମିତରତ୍ ସମସ୍ତମପ୍ଯର୍ଥଜାତଂ ସ୍ପର୍ଶରସ– ଗଂଧଵର୍ଣାଭାଵସ୍ଵଭାଵମିନ୍ଦ୍ରିଯଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯତାଯା ଅଭାଵାଦମୂର୍ତମିତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ. ଚିତ୍ତଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯତାସଦ୍ଭାଵ– ଭାଗ୍ଭଵତି ତଦୁଭଯମପି, ଚିତଂ, ହ୍ଯନିଯତଵିଷଯମପ୍ରାପ୍ଯକାରି ମତିଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନସାଧନୀଭୂତଂ ମୂର୍ତମମୂର୍ତଂ ଚ ସମାଦଦାତୀତି.. ୯୯..
-----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– ଯହ, ମୂର୍ତ ଔର ଅମୂର୍ତକେ ଲକ୍ଷଣକା କଥନ ହୈ.
ଇସ ଲୋକମେଂ ଜୀଵୋଂ ଦ୍ଵାରା ସ୍ପର୍ଶନେନ୍ଦ୍ରିଯ, ରସନେନ୍ଦ୍ରିଯ, ଧ୍ରାଣେନ୍ଦ୍ରିଯ ଔର ଚକ୍ଷୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ଦ୍ଵାରା ଉନକେ [–ଉନ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ] ଵିଷଯଭୂତ, ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗଂଧ–ଵର୍ଣସ୍ଵଭାଵଵାଲେ ପଦାର୍ଥ [–ସ୍ପର୍ଶ, ରସ, ଗଂଧ ଔର ଵର୍ଣ ଜିନକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସେ ପଦାର୍ଥ] ଗ୍ରହଣ ହୋତେ ହୈଂ [–ଜ୍ଞାତ ହୋତେ ହୈଂ]; ଔର ଶ୍ରୋତ୍ରେନ୍ଦ୍ରିଯ ଦ୍ଵାରା ଵହୀ ପଦାର୍ଥ ଉସକେ [ଶ୍ରୋତ୍ରୈନ୍ଦ୍ରିଯକେ] ୧ଵିଷଯହେତୁଭୂତ ଶବ୍ଦାକାର ପରିଣମିତ ହୋତେ ହୁଏ ଗ୍ରହଣ ହୋତେ ହୈଂ. ଵେ [ଵେ ପଦାର୍ଥ], କଦାଚିତ୍ ସ୍ଥୂଲସ୍କନ୍ଧପନେକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୁଏ, କଦାଚିତ୍ ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ଵକୋ [ସୂକ୍ଷ୍ମସ୍କଂଧପନେକୋ] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୁଏ ଔର କଦାଚିତ୍ ପରମାଣୁପନେକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୁଏ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣ ହୋତେ ହୋଂ ଯା ନ ହୋତେ ହୋଂ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣ ହୋନେକୀ ଯୋଗ୍ଯତାକା [ସଦୈଵ] ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେସେ ‘ମୂର୍ତ’ କହଲାତେ ହୈଂ.
ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗଂଧ–ଵର୍ଣକା ଅଭାଵ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସା ଶେଷ ଅନ୍ଯ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥସମୂହ ଇୀନଦ୍ରଯୋଂ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣ ହୋନେକୀ ଯୋଗ୍ଯତାକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ‘ଅମୂର୍ତ’ କହଲାତା ହୈ.
ଵେ ଦୋନୋଂ [–ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଦୋନୋଂ ପ୍ରକାରକେ ପଦାର୍ଥ] ଚିତ୍ତ ଦ୍ଵାରା ଗ୍ରହଣ ହୋନେକୀ ଯୋଗ୍ଯତାକେ ସଦ୍ଭାଵଵାଲେ ହୈଂ; ଚିତ୍ତ– ଜୋ କି ୨ ଅନିଯତ ଵିଷଯଵାଲା, ୩ଅଜ୍ଜାପ୍ଯକାରୀ ଔର ମତିଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନକେ ସାଧନଭୂତ [–ମତିଜ୍ଞାନ ତଥା ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ] ହୈ ଵହ–ମୂର୍ତ ତଥା ଅମୂର୍ତକୋ ଗ୍ରହଣ କରତା ହୈ [–ଜାନତା ହୈ].. ୯୯..
ଇସ ପ୍ରକାର ଚୂଲିକା ସମାପ୍ତ ହୁଈ. -------------------------------------------------------------------------- ୪. ଉନ ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗଂଧ–ଵର୍ଣସଵଭାଵଵାଲେ ପଦାର୍ଥୋହକୋ [ଅର୍ଥାତ୍ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ] ଶ୍ରୋତ୍ରୈନ୍ଦ୍ରିଯକେ ଵିଷଯ ହୋନେମେଂ ହେତୁଭୂତ
ହୈଂ.
୫. ଅନିଯତ=ଅନିଶ୍ଚିତ. [ଜିସ ପ୍ରକାର ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋମେଂସେ ପ୍ରତଯେକ ଇନ୍ଦ୍ରିଯକା ଵିଷଯ ନିଯତ ହୈ ଉସ ପ୍ରକାର ମନକା
୬. ଅଜ୍ଜାପ୍ଯକାରୀ=ଜ୍ଞେଯ ଵିଷଯୋଂକା ସ୍ପର୍ଶ କିଯେ ବିନା କାର୍ଯ କରନେଵାଲା ଯଜାନନେଵାଲା. [ମନ ଔର ଚକ୍ଷୁ ଅଜ୍ଜାପ୍ଯକାରୀ