କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ

ଭିନ୍ନସ୍ଵଭାଵଭୂତୌ ମୂଲପଦାର୍ଥୌ. ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲସଂଯୋଗପରିଣାମନିର୍ଵୃତ୍ତାଃ ସପ୍ତାନ୍ଯେ ପଦାର୍ଥାଃ. ଶୁଭପରିଣାମୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ତନ୍ନିମିତ୍ତଃ କର୍ମପରିଣାମଃ ପୁଦ୍ଗଲାନାଞ୍ଚ ପୁଣ୍ଯମ୍. ଅଶୁଭପରିଣାମୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ତନ୍ନିମିତ୍ତଃ କର୍ମ– ପରିଣାମଃ ପୁଦ୍ଗଲାନାଞ୍ଚ ପାପମ୍. ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷପରିଣାମୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ତନ୍ନିମିତ୍ତଃ କର୍ମପରିଣାମୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରଵିଶତାଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାଞ୍ଚାସ୍ରଵଃ. ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷପରିଣାମନିରୋଧୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ତନ୍ନିମିତ୍ତଃ କର୍ମପରିଣାମନିରୋଧୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରଵିଶତାଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାଞ୍ଚ ସଂଵରଃ. କର୍ମଵୀର୍ଯଶାତନସମର୍ଥୋ ବହିରଙ୍ଗାଂତରଙ୍ଗତପୋଭିର୍ବୃଂହିତ–ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ତଦନୁଭାଵନୀରସୀଭୂତାନାମେକଦେଶସଂକ୍ଷଯଃ ସମୁପାତ୍ତକର୍ମପୁଦ୍ଗଲାନାଞ୍ଚ ନିର୍ଜରା. ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷସ୍ନିଗ୍ଧପରିଣାମୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ତନ୍ନିମିତ୍ତେନ କର୍ମତ୍ଵପରିଣତାନାଂ ଜୀଵେନ ସହାନ୍ଯୋନ୍ଯସଂମୂର୍ଚ୍ଛନଂ ପୁଦ୍ଗଲାନାଞ୍ଚ ବଂଧଃ. ଅତ୍ଯଂତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭୋ ଜୀଵସ୍ଯ, ଜୀଵେନ ସହାତ୍ଯଂତ– ଵିଶ୍ଲେଷଃ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଚ ମୋକ୍ଷ ଇତି.. ୧୦୮.. -----------------------------------------------------------------------------

ଜୀଵ ଔର ପୁଦ୍ଗଲକେ ସଂଯୋଗପରିଣାମସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସାତ ଅନ୍ଯ ପଦାର୍ଥ ହୈଂ. [ଉନକା ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ସ୍ଵରୂପ ନିମ୍ନାନୁସାର ହୈଃ–] ଜୀଵକେ ଶୁଭ ପରିଣାମ [ଵହ ପୁଣ୍ଯ ହୈଂ] ତଥା ଵେ [ଶୁଭ ପରିଣାମ] ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ କର୍ମପରିଣାମ [–ଶୁଭକର୍ମରୂପ ପରିଣାମ] ଵହ ପୁଣ୍ଯ ହୈଂ. ଜୀଵକେ ଅଶୁଭ ପରିଣାମ [ଵହ ପାପ ହୈଂ] ତଥା ଵେ [ଅଶୁଭ ପରିଣାମ] ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ କର୍ମପରିଣାମ [–ଅଶୁଭକର୍ମରୂପ ପରିଣାମ] ଵହ ପାପ ହୈଂ. ଜୀଵକେ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣାମ [ଵହ ଆସ୍ରଵ ହୈଂ] ତଥା ଵେ [ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣାମ] ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସେ ଜୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ କର୍ମପରିଣାମ ଵହ ଆସ୍ରଵ ହୈଂ. ଜୀଵକେ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣାମକା ନିରୋଧ [ଵହ ସଂଵର ହୈଂ] ତଥା ଵହ [ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣାମକା ନିରୋଧ] ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସା ଜୋ ଯୋଗଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵିଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲେ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ କର୍ମପରିଣାମକା ନିରୋଧ ଵହ ସଂଵର ହୈ. କର୍ମକେ ଵୀର୍ଯକା [–କର୍ମକୀ ଶକ୍ତିକା] ୧ଶାତନ କରନେମେଂ ସମର୍ଥ ଐସା ଜୋ ବହିରଂଗ ଔର ଅନ୍ତରଂଗ [ବାରହ ପ୍ରକାରକେ] ତପୋଂ ଦ୍ଵାରା ଵୃଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଜୀଵକା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ [ଵହ ନିର୍ଜରା ହୈ] ତଥା ଉସକେ ପ୍ରଭାଵସେ [–ଵୃଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ନିମିତ୍ତସେ] ନୀରସ ହୁଏ ଐସେ ଉପାର୍ଜିତ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଏକଦେଶ ୨ସଂକ୍ଷଯ ଵହ ନିର୍ଜରା ହୈେ. ଜୀଵକେ, ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷ ଦ୍ଵାରା ସ୍ନିଗ୍ଧ ପରିଣାମ [ଵହ ବନ୍ଧ ହୈ] ତଥା ଉସକେ [–ସ୍ନିଗ୍ଧ ପରିଣାମକେ] ନିମିତ୍ତସେ କର୍ମରୂପ ପରିଣତ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଜୀଵକେ ସାଥ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ଅଵଗାହନ [–ଵିଶିଷ୍ଟ ଶକ୍ତି ସହିତ ଏକକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାହସମ୍ବନ୍ଧ] ଵହ ବନ୍ଧ ହୈ. ଜୀଵକୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମୋପଲବ୍ଧି [ଵହ ମୋକ୍ଷ ହୈ] ତଥା କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଜୀଵସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିଶ୍ଲେଷ [ଵିଯୋଗ] ଵହ ମୋକ୍ଷ ହୈ.. ୧୦୮.. -------------------------------------------------------------------------- ୧. ଶାତନ କରନା = ପତଲା କରନା; ହୀନ କରନା; କ୍ଷୀଣ କରନା; ନଷ୍ଟ କରନା. ୨. ସଂକ୍ଷଯ = ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ କ୍ଷଯ.