ଇନ୍ଦ୍ରିଯଭେଦେନୋକ୍ତାନାଂ ଜୀଵାନାଂ ଚତୁର୍ଗତିସଂବଂଧତ୍ଵେନୋପସଂହାରୋଽଯମ୍. ଦେଵଗତିନାମ୍ନୋ ଦେଵାଯୁଷଶ୍ଚୋଦଯାଦ୍ଦେଵାଃ, ତେ ଚ ଭଵନଵାସିଵ୍ଯଂତରଜ୍ଯୋତିଷ୍କଵୈମାନିକନିକାଯ–ଭେଦାଚ୍ଚତୁର୍ଧା. ମନୁଷ୍ଯଗତିନାମ୍ନୋ ମନୁଷ୍ଯାଯୁଷଶ୍ଚ ଉଦଯାନ୍ମନୁଷ୍ଯାଃ. ତେ କର୍ମଭୋଗଭୂମିଜଭେଦାତ୍ ଦ୍ଵେଧା. ତିର୍ଯଗ୍ଗତିନାମ୍ନସ୍ତିର୍ଯଗାଯୁଷଶ୍ଚ ଉଦଯାତ୍ତିର୍ଯଞ୍ଚଃ. ତେ ପୃଥିଵୀଶମ୍ବୂକଯୂକୋଦ୍ଦଂଶଜଲଚରୋରଗପକ୍ଷିପରିସର୍ପ– ଚତୁଷ୍ପଦାଦିଭେଦାଦନେକଧା. ନରକଗତିନାମ୍ନୋ ନରକାଯୁଷଶ୍ଚ ଉଦଯାନ୍ନାରକାଃ. ତେ ରତ୍ନଶର୍କରାଵାଲୁକା– ପଙ୍କଧୂମତମୋମହାତମଃପ୍ରଭାଭୂମିଜଭେଦାତ୍ସପ୍ତଧା. ତତ୍ର ଦେଵମନୁଷ୍ଯନାରକାଃ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯା ଏଵ. ତିର୍ଯଂଚସ୍ତୁ କେଚିତ୍ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯାଃ, କେଚିଦେକ–ଦ୍ଵି–ତ୍ରି–ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯା ଅପୀତି.. ୧୧୮.. ----------------------------------------------------------------------------- ଭୂମିଜାଃ] ମନୁଷ୍ଯ କର୍ମଭୂମିଜ ଔର ଭୋଗଭୂମିଜ ଐସେ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ, [ତିର୍ଯଞ୍ଚଃ ବହୁପ୍ରକାରାଃ] ତିର୍ଯଂଚ ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ [ପୁନଃ] ଔର [ନାରକାଃ ପୃଥିଵୀଭେଦଗତାଃ] ନାରକୋଂକେ ଭେଦ ଉନକୀ ପୃଥ୍ଵିଯୋଂକେ ଭେଦ ଜିତନେ ହୈଂ.
ଟୀକାଃ– ଯହ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଭେଦକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ କହେ ଗଯେ ଜୀଵୋଂକା ଚତୁର୍ଗତିସମ୍ବନ୍ଧ ଦର୍ଶାତେ ହୁଏ ଉପସଂହାର ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଯହାଁ ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ–ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯାଦିରୂପ ଜୀଵଭେଦୋଂକା ଚାର ଗତିକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧ ଦର୍ଶାକର ଜୀଵଭେଦୋଂ ଉପସଂହାର କିଯା ଗଯା ହୈ].
ଦେଵଗତିନାମ ଔର ଦେଵାଯୁକେ ଉଦଯସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ଦେଵଗତିନାମକର୍ମ ଔର ଦେଵାଯୁକର୍ମକେ ଉଦଯକେ ନିମିତ୍ତସେ] ଦେଵ ହୋତେ ହୈଂ; ଵେ ଭଵନଵାସୀ, ଵ୍ଯଂତର, ଜ୍ଯୋତିଷ୍କ ଔର ଵୈମାନିକ ଐସେ ୧ନିକାଯଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଚାର ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ. ମନୁଷ୍ଯଗତିନାମ ଔର ମନୁଷ୍ଯାଯୁକେ ଉଦଯସେ ମନୁଷ୍ଯ ହୋତେ ହୈଂ; ଵେ କର୍ମଭୂମିଜ ଔର ଭୋଗଭୂମିଜ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ. ତିର୍ଯଂଚଗତିନାମ ଔର ତିର୍ଯଂଚାଯୁକେ ଉଦଯସେ ତିର୍ଯଂଚ ହୋତେ ହୈଂ; ଵେ ପୃଥ୍ଵୀ, ଶଂବୂକ, ଜୂଂ, ଡାଁସ, ଜଲଚର, ଉରଗ, ପକ୍ଷୀ, ପରିସର୍ପ, ଚତୁଷ୍ପାଦ [ଚୌପାଯେ] ଇତ୍ଯାଦି ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ. ନରକଗତିନାମ ଔର ନରକାଯୁକେ ଉଦଯସେ ନାରକ ହୋତେ ହୈଂ; ଵେ ୨ରତ୍ନପ୍ରଭାଭୂମିଜ, ଶର୍କରାପ୍ରଭାଭୂମିଜ, ବାଲୁକାପ୍ରଭାଭୂମିଜ, ପଂକପ୍ରଭାଭୂମିଜ, ଧୂମପ୍ରଭାଭୂମିଜ, ତମଃପ୍ରଭାଭୂମିଜ ଔର ମହାତମଃପ୍ରଭାଭୂମିଜ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ସାତ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ.
ଉନମେଂ, ଦେଵ, ମନୁଷ୍ଯ ଔର ନାରକୀ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ହୀ ହୋତେ ହୈଂ. ତିର୍ଯଂଚ ତୋ କତିପଯ --------------------------------------------------------------------------
୧୭୬
୧. ନିକାଯ = ସମୂହ
୨. ରତ୍ନପ୍ରଭାଭୂମିଜ = ରତ୍ନପ୍ରଭା ନାମକୀ ଭୂମିମେଂ [–ପ୍ରଥମ ନରକମେଂ] ଉତ୍ପନ୍ନ .