କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ
ମୋହନୀଯଵିପାକସଂପାଦିତଵିକାର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ. ତଦତ୍ର ମୋହନୀଯଵିପାକସଂପାଦିତଵିକାର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ. ତଦତ୍ର ପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଗ୍ରହଣହେତୁତ୍ଵାଦ୍ବହିରଙ୍ଗକାରଣଂ ଯୋଗଃ, ଵିଶିଷ୍ଟଶକ୍ତିସ୍ଥିତିହେତୁତ୍ଵାଦନ୍ତରଙ୍ଗକାରଣଂ ଜୀଵଭାଵ ଏଵେତି.. ୧୪୮..
ତେସିଂ ପି ଯ ରାଗାଦୀ ତେସିମଭାଵେ ଣ ବଜ୍ଝଂତି.. ୧୪୯..
ତେଷାମପି ଚ ରାଗାଦଯସ୍ତେଷାମଭାଵେ ନ ବଧ୍ଯନ୍ତେ.. ୧୪୯..
-----------------------------------------------------------------------------
ଇସଲିଯେ ଯହାଁ [ବନ୍ଧମେଂଂ], ବହିରଂଗ କାରଣ [–ନିମିତ୍ତ] ଯୋଗ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ଗ୍ରହଣକା ହେତୁ ହୈ, ଔର ଅଂତରଂଗ କାରଣ [–ନିମିତ୍ତ] ଜୀଵଭାଵ ହୀ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ [କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକୀ] ଵିଶିଷ୍ଟ ଶକ୍ତି ତଥା ସ୍ଥିତିକା ହେତୁ ହୈ.. ୧୪୮..
ଭାଵାର୍ଥଃ– କର୍ମବନ୍ଧପର୍ଯାଯକେ ଚାର ଵିଶେଷ ହୈଂଃ ପ୍ରକୃତିବନ୍ଧ, ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧ, ସ୍ଥିତିବନ୍ଧ ଔର ଅନୁଭାଗବନ୍ଧ. ଇସମେଂ ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗ ହୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ମୁଖ୍ଯ ଵିଶେଷ ହୈଂ, ପ୍ରକୃତି–ପ୍ରଦେଶ ତୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଗୌଣ ଵିଶେଷ ହୈଂ; କ୍ଯୋଂକି ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗ ବିନା କର୍ମବନ୍ଧପର୍ଯାଯ ନାମମାତ୍ର ହୀ ରହତୀ ହୈ. ଇସଲିଯେ ଯହାଁ ପ୍ରକୃତି–ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧକା ମାତ୍ର ‘ଗ୍ରହଣ’ ଶବ୍ଦସେ କଥନ କିଯା ହୈ ଔର ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗବନ୍ଧକା ହୀ ‘ବନ୍ଧ’ ଶବ୍ଦସେ କହା ହୈ.
ଜୀଵକେ କିସୀ ଭୀ ପରିଣାମମେଂ ଵର୍ତତା ହୁଆ ଯୋଗ କର୍ମକେ ପ୍ରକୃତି–ପ୍ରଦେଶକା ଅର୍ଥାତ୍ ‘ଗ୍ରହଣ’ କା ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ ଔର ଜୀଵକେ ଉସୀ ପରିଣାମମେଂ ଵର୍ତତା ହୁଆ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଭାଵ କର୍ମକେ ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗକା ଅର୍ଥାତ୍ ‘ବଂଧ’ କା ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଭାଵକୋ ‘ବନ୍ଧ’ କା ଅଂତରଂଗ କାରଣ [ଅଂତରଂଗ ନିମିତ୍ତ] କହା ହୈ ଔର ଯୋଗକୋ – ଜୋ କି ‘ଗ୍ରହଣ’ କା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଉସେ–‘ବନ୍ଧ’ କା ବହିରଂଗ କାରଣ [ବାହ୍ଯ ନିମିତ୍ତ] କହା ହୈ.. ୧୪୮..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଚତୁର୍ଵିକଲ୍ପଃ ହେତୁଃ] [ଦ୍ରଵ୍ଯମିଥ୍ଯାତ୍ଵାଦି] ଚାର ପ୍ରକାରକେ ହେତୁ [ଅଷ୍ଟଵିକଲ୍ପସ୍ଯ କାରଣମ୍] ଆଠ ପ୍ରକାରକେ କର୍ମୋଂକେ କାରଣ [ଭଣିତମ୍] କହେ ଗଯେ ହୈଂ; [ତେଷାମ୍ ଅପି ଚ] ଉନ୍ହେଂ ଭୀ [ରାଗାଦଯଃ] [ଜୀଵକେ] ରାଗାଦିଭାଵ କାରଣ ହୈଂ; [ତେଷାମ୍ ଅଭାଵେ] ରାଗାଦିଭାଵୋଂକେ ଅଭାଵମେଂ [ନ ବଧ୍ଯନ୍ତେ] ଜୀଵ ନହୀଂଂ ବଁଧତେ. -------------------------------------------------------------------------
ତେନାଂଯ ଛେ ରାଗାଦି, ଜ୍ଯାଂ ରାଗାଦି ନହି ତ୍ଯାଂ ବଂଧ ନା. ୧୪୯.