କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ
[
୨୧୫
ମୋହନୀଯଵିପାକସଂପାଦିତଵିକାର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ. ତଦତ୍ର ମୋହନୀଯଵିପାକସଂପାଦିତଵିକାର ଇତ୍ଯର୍ଥଃ. ତଦତ୍ର
ପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଗ୍ରହଣହେତୁତ୍ଵାଦ୍ବହିରଙ୍ଗକାରଣଂ ଯୋଗଃ, ଵିଶିଷ୍ଟଶକ୍ତିସ୍ଥିତିହେତୁତ୍ଵାଦନ୍ତରଙ୍ଗକାରଣଂ ଜୀଵଭାଵ
ଏଵେତି.. ୧୪୮..
ହେଦୂ ଚଦୁଵ୍ଵିଯପ୍ପୋ ଅଟ୍ଠଵିଯପ୍ପସ୍ସ କାରଣଂ ଭଣିଦଂ.
ତେସିଂ ପି ଯ ରାଗାଦୀ ତେସିମଭାଵେ ଣ ବଜ୍ଝଂତି.. ୧୪୯..
ହେତୁଶ୍ଚତୁର୍ଵିକଲ୍ପୋଽଷ୍ଟଵିକଲ୍ପସ୍ଯ କାରଣଂ ଭଣିତମ୍.
ତେଷାମପି ଚ ରାଗାଦଯସ୍ତେଷାମଭାଵେ ନ ବଧ୍ଯନ୍ତେ.. ୧୪୯..
-----------------------------------------------------------------------------
ଜୀଵକେ କିସୀ ଭୀ ପରିଣାମମେଂ ଵର୍ତତା ହୁଆ ଯୋଗ କର୍ମକେ ପ୍ରକୃତି–ପ୍ରଦେଶକା ଅର୍ଥାତ୍ ‘ଗ୍ରହଣ’ କା
ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ ଔର ଜୀଵକେ ଉସୀ ପରିଣାମମେଂ ଵର୍ତତା ହୁଆ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଭାଵ କର୍ମକେ ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗକା
ଅର୍ଥାତ୍ ‘ବଂଧ’ କା ନିମିତ୍ତ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଭାଵକୋ ‘ବନ୍ଧ’ କା ଅଂତରଂଗ କାରଣ [ଅଂତରଂଗ
ନିମିତ୍ତ] କହା ହୈ ଔର ଯୋଗକୋ – ଜୋ କି ‘ଗ୍ରହଣ’ କା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଉସେ–‘ବନ୍ଧ’ କା ବହିରଂଗ କାରଣ
[ବାହ୍ଯ ନିମିତ୍ତ] କହା ହୈ.. ୧୪୮..
ଇସଲିଯେ ଯହାଁ [ବନ୍ଧମେଂଂ], ବହିରଂଗ କାରଣ [–ନିମିତ୍ତ] ଯୋଗ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକେ ଗ୍ରହଣକା
ହେତୁ ହୈ, ଔର ଅଂତରଂଗ କାରଣ [–ନିମିତ୍ତ] ଜୀଵଭାଵ ହୀ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵହ [କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକୀ] ଵିଶିଷ୍ଟ ଶକ୍ତି
ତଥା ସ୍ଥିତିକା ହେତୁ ହୈ.. ୧୪୮..
ଭାଵାର୍ଥଃ– କର୍ମବନ୍ଧପର୍ଯାଯକେ ଚାର ଵିଶେଷ ହୈଂଃ ପ୍ରକୃତିବନ୍ଧ, ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧ, ସ୍ଥିତିବନ୍ଧ ଔର ଅନୁଭାଗବନ୍ଧ.
ଇସମେଂ ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗ ହୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ମୁଖ୍ଯ ଵିଶେଷ ହୈଂ, ପ୍ରକୃତି–ପ୍ରଦେଶ ତୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଗୌଣ ଵିଶେଷ ହୈଂ; କ୍ଯୋଂକି
ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗ ବିନା କର୍ମବନ୍ଧପର୍ଯାଯ ନାମମାତ୍ର ହୀ ରହତୀ ହୈ. ଇସଲିଯେ ଯହାଁ ପ୍ରକୃତି–ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧକା ମାତ୍ର
‘ଗ୍ରହଣ’ ଶବ୍ଦସେ କଥନ କିଯା ହୈ ଔର ସ୍ଥିତି–ଅନୁଭାଗବନ୍ଧକା ହୀ ‘ବନ୍ଧ’ ଶବ୍ଦସେ କହା ହୈ.
ଗାଥା ୧୪୯
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଚତୁର୍ଵିକଲ୍ପଃ ହେତୁଃ] [ଦ୍ରଵ୍ଯମିଥ୍ଯାତ୍ଵାଦି] ଚାର ପ୍ରକାରକେ ହେତୁ [ଅଷ୍ଟଵିକଲ୍ପସ୍ଯ
କାରଣମ୍] ଆଠ ପ୍ରକାରକେ କର୍ମୋଂକେ କାରଣ [ଭଣିତମ୍] କହେ ଗଯେ ହୈଂ; [ତେଷାମ୍ ଅପି ଚ] ଉନ୍ହେଂ ଭୀ
[ରାଗାଦଯଃ] [ଜୀଵକେ] ରାଗାଦିଭାଵ କାରଣ ହୈଂ; [ତେଷାମ୍ ଅଭାଵେ] ରାଗାଦିଭାଵୋଂକେ ଅଭାଵମେଂ [ନ ବଧ୍ଯନ୍ତେ]
ଜୀଵ ନହୀଂଂ ବଁଧତେ.
-------------------------------------------------------------------------
ହେତୁ ଚତୁର୍ଵିଧ ଅଷ୍ଟଵିଧ କର୍ମୋ ତଣାଂ କାରଣ କହ୍ଯା,
ତେନାଂଯ ଛେ ରାଗାଦି, ଜ୍ଯାଂ ରାଗାଦି ନହି ତ୍ଯାଂ ବଂଧ ନା. ୧୪୯.