କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ
ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରାଣି ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଃ. ତତ୍ର ଧର୍ମାଦୀନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯପଦାର୍ଥଵିକଲ୍ପଵତାଂ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥ– ଶ୍ରଦ୍ଧାନଭାଵସ୍ଵଭାଵଂ ଭାଵନ୍ତରଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାନାଖ୍ଯଂ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ, ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନନିର୍ଵୃତୌ ସତ୍ଯାମଙ୍ଗପୂର୍ଵଗତାର୍ଥପରି– ଚ୍ଛିତ୍ତିର୍ଜ୍ଞାନମ୍, ଆଚାରାଦିସୂତ୍ରପ୍ରପଞ୍ଚିତଵିଚିତ୍ରଯତିଵୃତ୍ତସମସ୍ତସମୁଦଯରୂପେ ତପସି ଚେଷ୍ଟା ଚର୍ଯା–ଇତ୍ଯେଷଃ ସ୍ଵପରପ୍ରତ୍ଯଯପର୍ଯାଯାଶ୍ରିତଂ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯମାଶ୍ରିତ୍ଯାନୁଗମ୍ଯମାନୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଃ କାର୍ତ– ସ୍ଵରପାଷାଣାର୍ପିତଦୀପ୍ତଜାତଵେଦୋଵତ୍ସମାହିତାନ୍ତରଙ୍ଗସ୍ଯ ପ୍ରତିପଦମୁପରିତନଶୁଦ୍ଧଭୂମିକାସୁ ପରମରମ୍ଯାସୁ ଵିଶ୍ରାନ୍ତିମଭିନ୍ନାଂ ନିଷ୍ପାଦଯନ୍, ଜାତ୍ଯକାର୍ତସ୍ଵରସ୍ଯେଵ ଶୁଦ୍ଧଜୀଵସ୍ଯ କଥଂଚିଦ୍ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵାଭାଵା– ତ୍ସ୍ଵଯଂ ଶୁଦ୍ଧସ୍ଵଭାଵେନ ଵିପରିଣମମାନସ୍ଯାପି, ନିଶ୍ଚଯମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯ ସାଧନଭାଵମାପଦ୍ଯତ ଇତି.. ୧୬୦.. -----------------------------------------------------------------------------
ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ–ଜ୍ଞାନ–ଚାରିତ୍ର ସୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ. ଵହାଁ [ଛହ] ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପ ଔର [ନଵ] ପଦାର୍ଥରୂପ ଜିନକେ ଭେଦ ହୈଂ ଐସେ ଧର୍ମାଦିକେ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପ ଭାଵ [–ଧର୍ମାସ୍ତିକାଯାଦିକୀ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥପ୍ରତୀତିରୂପ ଭାଵ] ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସା, ‘ଶ୍ରଦ୍ଧାନ’ ନାମକା ଭାଵଵିଶେଷ ସୋ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ; ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ ଅଂଗପୂର୍ଵଗତ ପଦାର୍ଥୋଂଂକା ଅଵବୋଧନ [–ଜାନନା] ସୋ ଜ୍ଞାନ; ଆଚାରାଦି ସୂତ୍ରୋଂ ଦ୍ଵାରା କହେ ଗଏ ଅନେକଵିଧ ମୁନି–ଆଚାରୋଂକେ ସମସ୍ତ ସମୁଦାଯରୂପ ତପମେଂ ଚେଷ୍ଟା [–ପ୍ରଵର୍ତନ] ସୋ ଚାରିତ୍ର; – ଐସା ଯହ, ସ୍ଵପରହେତୁକ ପର୍ଯାଯକେ ଆଶ୍ରିତ, ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵଵାଲେ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ଆଶ୍ରଯସେ [–ଵ୍ଯଵହାରନଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ] ଅନୁସରଣ କିଯା ଜାନେଵାଲା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ, ସୁଵର୍ଣପାଷାଣକୋ ଲଗାଈ ଜାନେଵାଲୀ ପ୍ରଦୀପ୍ତ ଅଗ୍ନିକୀ ଭାଁତି ସମାହିତ ଅଂତରଂଗଵାଲେ ଜୀଵକୋ [ଅର୍ଥାତ୍] ଜିସକା ଅଂତରଂଗ ଏକାଗ୍ର–ସମାଧିପ୍ରାପ୍ତ ହୈ ଐସେ ଜୀଵକୋ] ପଦ–ପଦ ପର ପରମ ରମ୍ଯ ଐସୀ ଉପରକୀ ଶୁଦ୍ଧ ଭୂମିକାଓଂମେଂ ଅଭିନ୍ନ ଵିଶ୍ରାଂତି [–ଅଭେଦରୂପ ସ୍ଥିରତା] ଉତ୍ପନ୍ନ କରତା ହୁଆ – ଯଦ୍ଯପି ଉତ୍ତମ ସୁଵର୍ଣକୀ ଭାଁତି ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵ କଥଂଚିତ୍ ଭିନ୍ନସାଧ୍ଯସାଧନଭାଵକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ [ଅପନେ ଆପ] ଶୁଦ୍ଧ ସ୍ଵଭାଵସେ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ ତଥାପି–ନିଶ୍ଚଯମୋକ୍ଷମାର୍ଗକେ ସାଧନପନେକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ.
ଅଂଗପୂର୍ଵଗତ ଜ୍ଞାନ ଔର ମୁନି–ଆଚାରମେଂ ପ୍ରଵର୍ତନରୂପ ଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଵିଶେଷ–ଵିଶେଷ ଶୁଦ୍ଧିକା ୧ ------------------------------------------------------------------------- ୧. ସମାହିତ=ଏକାଗ୍ର; ଏକତାକୋେ ପ୍ରାପ୍ତ; ଅଭେଦତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ; ଛିନ୍ନଭିନ୍ନତା ରହିତ; ସମାଧିପ୍ରାପ୍ତ; ଶୁଦ୍ଧ; ପ୍ରଶାଂତ. ୨. ଇସ ଗାଥାକୀ ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ଟୀକାମେଂ ପଂଚମଗୁଣସ୍ଥାନଵର୍ତୀ ଗୃହସ୍ଥକୋ ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗ କହା ହୈ. ଵହାଁ ଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗକେ ସ୍ଵରୂପକା ନିମ୍ନାନୁସାର ଵର୍ଣନ କିଯା ହୈଃ– ‘ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞପ୍ରଣୀତ ଜୀଵାଦିପଦାର୍ଥୋ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ସମ୍ଯକ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ତଥା ଜ୍ଞାନ ଦୋନୋଂ, ଗୃହସ୍ଥକୋ ଔର ତପୋଧନକୋ ସମାନ ହୋତେ ହୈଂ; ଚାରିତ୍ର, ତପୋଧନୋଂକୋ ଆଚାରାଦି ଚରଣଗ୍ରଂଥୋଂମେଂ ଵିହିତ କିଯେ ହୁଏ ମାର୍ଗାନୁସାର ପ୍ରମତ୍ତ–ଅପ୍ରମତ୍ତ ଗୁଣସ୍ଥାନଯୋଗ୍ଯ ପଂଚମହାଵ୍ରତ–ପଂଚସମିତି–ତ୍ରିଗୁପ୍ତି–ଷଡାଵଶ୍ଯକାଦିରୂପ ହୋତା ହୈ ଔର ଗୃହସ୍ଥୋଂକୋ ଉପାସକାଧ୍ଯଯନଗ୍ରଂଥମେଂ ଵିହିତ କିଯେ ହୁଏ ମାର୍ଗକେ ଅନୁସାର ପଂଚମଗୁଣସ୍ଥାନଯୋଗ୍ଯ ଦାନ–ଶୀଲ– ପୂଵଜା–ଉପଵାସାଦିରୂପ ଅଥଵା ଦାର୍ଶନିକ–ଵ୍ରତିକାଦି ଗ୍ଯାରହ ସ୍ଥାନରୂପ [ଗ୍ଯାରହ ପ୍ରତିମାରୂପ] ହୋତା ହୈ; ଇସ ପ୍ରକାର ଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ.