ଦ୍ଵଯଣୁକପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧାନାମପି ତଥାଵିଧତ୍ଵମ୍. ଅଣଵଶ୍ଚ ମହାନ୍ତଶ୍ଚ ଵ୍ଯକ୍ତିଶକ୍ତିରୂପାଭ୍ଯାମିତି ପରମାଣୁ– ନାମେକପ୍ରଦେଶାତ୍ମକତ୍ଵେଽପି ତତ୍ସିଦ୍ଧିଃ. ଵ୍ଯକ୍ତଯପେକ୍ଷଯା ଶକ୍ତଯପେକ୍ଷଯା ଚ ପ୍ରଦେଶ ପ୍ରଚଯାତ୍ମକସ୍ଯ ମହତ୍ତ୍ଵସ୍ଯାଭାଵାତ୍କାଲାଣୂନାମସ୍ତିତ୍ଵନିଯତତ୍ଵେଽପ୍ଯକାଯତ୍ଵମନେନୈଵ ସାଧିତମ୍. ଅତ ଏଵ ତେଷାମସ୍ତିକାଯ– ପ୍ରକରଣେ ସତାମପ୍ଯନୁପାଦାନମିତି.. ୪.. -----------------------------------------------------------------------------

ଉନକେ କାଯପନା ଭୀ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଯହାଁ ଅଣୁ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଦେଶ–ମୂର୍ତ ଔର ଅମୂର୍ତ ନିର୍ଵିଭାଗ [ଛୋଟେସେ ଛୋଟେ] ଅଂଶ; ‘ଉନକେ ଦ୍ଵାରା [–ବହୁ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା] ମହାନ ହୋ’ ଵହ ଅଣୁମହାନ; ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଦେଶପ୍ରଚଯାତ୍ମକ [–ପ୍ରଦେଶୋଂକେ ସମୂହମଯ] ହୋ ଵହ ଅଣୁମହାନ ହୈ. ଇସପ୍ରକାର ଉନ୍ହେଂ [ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ପାଁଚ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ] କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ. [ଉପର ଜୋ ଅଣୁମହାନକୀ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତି କୀ ଉସମେଂ ଅଣୁଓଂକେ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଦେଶୋଂକେ ଲିଯେ ବହୁଵଚନକା ଉପଯୋଗ କିଯା ହୈ ଔର ସଂସ୍କୃତ ଭାଷାକେ ନିଯମାନୁସାର ବହୁଵଚନମେଂ ଦ୍ଵିଵଚନକା ସମାଵେଶ ନହୀଂ ହୋତା ଇସଲିଯେ ଅବ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିମେଂ କିଂଚିତ୍ ଭାଷାକା ପରିଵର୍ତନ କରକେ ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧୋଂକୋ ଭୀ ଅଣୁମହାନ ବତଲାକର ଉନକା କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ କିଯା ଜାତା ହୈଃ] ‘ଦୋ ଅଣୁଓଂ [–ଦୋ ପ୍ରଦେଶୋଂ] ଦ୍ଵାରା ମହାନ ହୋ’ ଵହ ଅଣୁମହାନ– ଐସୀ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିସେ ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ପୁଦ୍ଗଲସ୍କଂଧୋଂକୋ ଭୀ [ଅଣୁମହାନପନା ହୋନେସେ] କାଯତ୍ଵ ହୈ. [ଅବ, ପରମାଣୁଓଂକୋ ଅଣୁମହାନପନା କିସପ୍ରକାର ହୈ ଵହ ବତଲାକର ପରମାଣୁଓଂକୋ ଭୀ କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ କିଯା ଜାତା ହୈ;] ଵ୍ଯକ୍ତି ଔର ଶକ୍ତିରୂପସେ ‘ଅଣୁ ତଥା ମହାନ’ ହୋନେସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ପରମାଣୁ ଵ୍ଯକ୍ତିରୂପସେ ଏକ ପ୍ରଦେଶୀ ତଥା ଶକ୍ତିରୂପସେ ଅନେକ ପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେକେ କାରଣ] ପରମାଣୁଓଂକୋ ଭୀ , ଉନକେ ଏକ ପ୍ରଦେଶାତ୍ମକପନା ହୋନେ ପର ଭୀ [ଅଣୁମହାନପନା ସିଦ୍ଧ ହୋନେସେ] କାଯତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ. କାଲାଣୁଓଂକୋ ଵ୍ଯକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ତଥା ଶକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ପ୍ରଦେଶପ୍ରଚଯାତ୍ମକ ମହାନପନେକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ, ଯଦ୍ଯପି ଵେ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ନିଯତ ହୈ ତଥାପି, ଉନକେ ଅକାଯତ୍ଵ ହୈ ––ଐସା ଇସୀସେ [–ଇସ କଥନସେ ହୀ] ସିଦ୍ଧ ହୁଆ. ଇସଲିଯେ, ଯଦ୍ଯପି ଵେ ସତ୍ [ଵିଦ୍ଯମାନ] ହୈଂ ତଥାପି, ଉନ୍ହେଂ ଅସ୍ତିକାଯକେ ପ୍ରକରଣମେଂ ନହୀଂ ଲିଯା ହୈ. ଭାଵାର୍ଥଃ– ପାଁଚ ଅସ୍ତିକାଯୋଂକେ ନାମ ଜୀଵ, ପୁଦ୍ଗଲ, ଧର୍ମ, ଅଧର୍ମ ଔର ଆକାଶ ହୈଂ. ଵେ ନାମ ଉନକେ ଅର୍ଥାନୁସାର ହୈଂ .

ଯେ ପାଁଚୋଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ ନଯସେ ଅପନେସେ କଥଂଚିତ ଭିନ୍ନ ଐସେ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈଂ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ନଯସେ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ ଅନନ୍ଯ ହୈଂ.

୧୨