କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ତେ ହୋଂତି ଅତ୍ଥିକାଯା ଣିପ୍ପିଣ୍ଣଂ ଜେହିଂ ତଇଲ୍ଲୁକ୍କଂ.. ୫..
ତେ ଭଵନ୍ତ୍ଯସ୍ତିକାଯାଃ ନିଷ୍ପନ୍ନଂ ଯୈସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମ୍.. ୫..
-----------------------------------------------------------------------------
ପୁନଶ୍ଚ, ଯହ ପାଁଚୋଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ କାଯତ୍ଵଵାଲେ ହୈଂ କାରଣ କ୍ଯୋଂକି ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈ. ଵେ ଅଣୁମହାନ କିସପ୍ରକାର ହୈଂ ସୋ ବତଲାତେ ହୈଂଃ––‘ଅଣୁମହାନ୍ତଃ’ କୀ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତି ତୀନ ପ୍ରକାରସେ ହୈଃ [୧] ଅଣୁଭିଃ ମହାନ୍ତଃ ଅଣୁମହାନ୍ତଃ ଅର୍ଥାତ ଜୋ ବହୁ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା [– ଦୋ ସେ ଅଧିକ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା] ବଡେ଼ ହୋଂ ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଇସ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର ଜୀଵ, ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମ ଅସଂଖ୍ଯପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେସେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ; ଆକାଶ ଅନଂତପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେସେ ଅଣୁମହାନ ହୈ; ଔର ତ୍ରି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧସେ ଲେକର ଅନନ୍ତାଣୁକ ସ୍କଂଧ ତକକେ ସର୍ଵ ସ୍କନ୍ଧ ବହୁପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେସେ ଅଣୁମହାନ ହୈ. [୨] ଅଣୁଭ୍ଯାମ୍ ମହାନ୍ତଃ ଅଣୁମହାନ୍ତଃ ଅର୍ଥାତ ଜୋ ଦୋ ପ୍ରଦେଶୋଂ ଦ୍ଵାରା ବଡେ଼ ହୋଂ ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଇସ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର ଦ୍ଵି–ଅଣୁକ ସ୍କଂଧ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. [୩] ଅଣଵଶ୍ଚ ମହାନ୍ତଶ୍ଚ ଅଣୁମହାନ୍ତଃ ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଅଣୁରୂପ [–ଏକ ପ୍ରଦେଶୀ] ଭୀ ହୋଂ ଔର ମହାନ [ଅନେକ ପ୍ରଦେଶୀ] ଭୀ ହୋଂ ଵେ ଅଣୁମହାନ ହୈଂ. ଇସ ଵ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତିକେ ଅନୁସାର ପରମାଣୁ ଅଣୁମହାନ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵ୍ଯକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ଵେ ଏକପ୍ରଦେଶୀ ହୈଂ ଔର ଶକ୍ତି–ଅପେକ୍ଷାସେ ଅନେକପ୍ରଦେଶୀ ଭୀ [ଉପଚାରସେ] ହୈଂ. ଇସପ୍ରକାର ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ପାଁଚୋଂ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅଣୁମହାନ ହୋନେସେ କାଯତ୍ଵଵାଲେ ହୈଂ ଐସା ସିଦ୍ଧ ହୁଆ.
କାଲାଣୁକୋ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୈ କିନ୍ତୁ କିସୀ ପ୍ରକାର ଭୀ କାଯତ୍ଵ ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ କିନ୍ତୁ ଅସ୍ତିକାଯ ନହୀଂ ହୈ.. ୪..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯେଷାମ୍] ଜିନ୍ହେଂ [ଵିଵିଧୈଃ] ଵିଵିଧ [ଗୁଣୈଃ] ଗୁଣୋଂ ଔର [ପର୍ଯଯୈଃ] ପର୍ଯାଯୋଂକେ [– ପ୍ରଵାହକ୍ରମନକେ ତଥା ଵିସ୍ତାରକ୍ରମକେ ଅଂଶୋଂକେ] [ସହ] ସାଥ [ସ୍ଵଭାଵଃ] ଅପନତ୍ଵ [ଅସ୍ତି] ହୈ [ତେ] ଵେ [ଅସ୍ତିକାଯାଃ ଭଵନ୍ତି] ଅସ୍ତିକାଯ ହୈ [ଯୈଃ] କି ଜିନସେ [ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯମ୍] ତୀନ ଲୋକ [ନିଷ୍ପନ୍ନମ୍] ନିଷ୍ପନ୍ନ ହୈ. -------------------------------------------------------------------------- ପର୍ଯାଯେଂ = [ପ୍ରଵାହକ୍ରମକେ ତଥା ଵିସ୍ତାରକ୍ରମକେ] ନିର୍ଵିଭାଗ ଅଂଶ. [ପ୍ରଵାହକ୍ରମକେ ଅଂଶ ତୋ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ହୋତେ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଵିସ୍ତାରକ୍ରମକେ ଅଂଶ ଅସ୍ତିକାଯକେ ହୀ ହୋତେ ହୈଂ.]
ତେ ଅସ୍ତିକାଯୋ ଜାଣଵା, ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯରଚନା ଜେ ଵଡେ. ୫.