ସଦିତ୍ଯଭିଧାନସ୍ଯ ସଦିତି ପ୍ରତ୍ଯଯସ୍ଯ ଚ ସର୍ଵପଦାର୍ଥେଷୁ ତନ୍ମୂଲସ୍ଯୈଵୋପଲମ୍ଭାତ୍. ସଵିଶ୍ଵରୂପା ଚ ଵିଶ୍ଵସ୍ଯ
ସମସ୍ତଵସ୍ତୁଵିସ୍ତାରସ୍ଯାପି ରୂପୈସ୍ତ୍ରିଲକ୍ଷଣୈଃ ସ୍ଵଭାଵୈଃ ସହ ଵର୍ତମାନତ୍ଵାତ୍. ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯା
ଚାନନ୍ତାଭିର୍ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯଵ୍ଯକ୍ତିଭିସ୍ତ୍ରିଲକ୍ଷଣାଭିଃ ପରିଗମ୍ଯମାନତ୍ଵାତ୍ ଏଵଂଭୂତାପି ସା ନ ଖଲୁ ନିରକୁଶା କିନ୍ତୁ
ସପ୍ରତିପକ୍ଷା. ପ୍ରତିପକ୍ଷୋ ହ୍ଯସତ୍ତା ସତ୍ତାଯାଃ ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵଂ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣାଯାଃ, ଅନେକତ୍ଵମେକସ୍ଯାଃ,
ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵଂ ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତାଯାଃ, ଏକରୂପତ୍ଵଂ ସଵିଶ୍ଵରୂପାଯାଃ, ଏକପର୍ଯାଯତ୍ଵମନନ୍ତପର୍ଯାଯାଯା
ଇତି.
‘ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯାତ୍ମକ’ [ତ୍ରିଲକ୍ଷଣା] ଜାନନା; କ୍ଯୋଂକି
ସୂଚିତ କରତୀ ହୈ. ଔର ଵହ [ସତ୍ତା] ‘ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତ’ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଉସକେ କାରଣ ହୀ [–ସତ୍ତାକେ କାରଣ
ହୀ] ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋମେଂ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣକୀ [–ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯଧ୍ରୌଵ୍ଯକୀ], ‘ସତ୍’ ଐସେ କଥନକୀ ତଥା ‘ସତ’ ଐସୀ
ପ୍ରତୀତିକୀ ଉପଲବ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ. ଔର ଵହ [ସତ୍ତା] ‘ସଵିଶ୍ଵରୂପ’ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଵିଶ୍ଵକେ ରୂପୋଂ ସହିତ
ଅର୍ଥାତ୍ ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁଵିସ୍ତାରକେ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣଵାଲେ ସ୍ଵଭାଵୋଂ ସହିତ ଵର୍ତତୀ ହୈ. ଔର ଵହ [ସତ୍ତା]
‘ଅନଂତପର୍ଯାଯମଯ’ ହୈ. କ୍ଯୋଂକି ଵହ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣଵାଲୀ ଅନନ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯରୂପ ଵ୍ଯକ୍ତିଯୋଂସେ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୈ. [ଇସପ୍ରକାର
ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତକୋ ଏକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତପନା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ହୈ; [୫] ସଵିଶ୍ଵରୂପକୋ ଏକରୂପପନା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ହୈ;
[୬]ଅନନ୍ତପର୍ଯାଯମଯକୋ ଏକପର୍ଯାଯମଯପନା ପ୍ରତିପକ୍ଷ ହୈ.
୨. ଯହାଁ ‘ସାମାନ୍ଯାତ୍ମକ’କା ଅର୍ଥ ‘ମହା’ ସମଝନା ଚାହିଯେ ଔର ‘ଵିଶେଷାତ୍ମକ’ କା ଅର୍ଥ ‘ଅଵାନ୍ତର’ ସମଝନା ଚାହିଯେ.
୩. ନିରଂକୁଶ=ଅଂକୁଶ ରହିତ; ଵିରୁଦ୍ଧ ପକ୍ଷ ରହିତ ; ନିଃପ୍ରତିପକ୍ଷ. [ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷାତ୍ମକ ସତ୍ତାକା ଊପର ଜୋ ଵର୍ଣନ କିଯା
ଅପେକ୍ଷାସେ] ଵିରୁଦ୍ଧ ପ୍ରକାରକୀ ହୈେ.]
୪. ସପ୍ରତିପକ୍ଷ=ପ୍ରତିପକ୍ଷ ସହିତ; ଵିପକ୍ଷ ସହିତ; ଵିରୁଦ୍ଧ ପକ୍ଷ ସହିତ.