୩୪
] ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ
[ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁନ୍ଦକୁନ୍ଦ
ଉଭାଭ୍ଯାମଶୂନ୍ଯଶୂନ୍ଯତ୍ଵାତ୍, ସହାଵାଚ୍ଯତ୍ଵାତ୍, ଭଙ୍ଗସଂଯୋଗାର୍ପଣାଯାମଶୂନ୍ଯାଵାଚ୍ଯତ୍ଵାତ୍, ଶୂନ୍ଯାଵାଚ୍ଯ–ତ୍ଵାତ୍,
ଅଶୂନ୍ଯଶୂନ୍ଯାଵାଚ୍ଯତ୍ଵାଚ୍ଚେତି.. ୧୪..
ଭାଵସ୍ସ ଣତ୍ଥି ଣାସୋ ଣତ୍ଥି ଅଭାଵସ୍ସ ଚେଵ ଉପ୍ପାଦୋ.
ଗୁଣପଞ୍ଜଯେସୁ ଭାଵା ଉପ୍ପାଦଵଏ ପକୁଵ୍ଵଂତି.. ୧୫..
ଭାଵସ୍ଯ ନାସ୍ତି ନାଶୋ ନାସ୍ତି ଅଭାଵସ୍ଯ ଚୈଵ ଉତ୍ପାଦଃ.
ଗୁଣପର୍ଯାଯେଷୁ ଭାଵା ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯାନ୍ ପ୍ରକୁର୍ଵନ୍ତି.. ୧୫..
-----------------------------------------------------------------------------
ପରରୂପାଦିସେ] ଏକହୀ ସାଥ ‘ଅଵାଚ୍ଯ’ ହୈ, ଭଂଗୋଂକେ ସଂଯୋଗସେ କଥନ କରନେ ପର [୫] ‘ଅଶୂନ୍ଯ ଔର
ଅଵାଚ୍ଯ’ ହୈ, [୬] ‘ଶୂନ୍ଯ ଔର ଅଵାଚ୍ଯ’ ହୈ, [୭] ‘ଅଶୂନ୍ଯ, ଶୂନ୍ଯ ଔର ଅଵାଚ୍ଯ’ ହୈ.
ଭାଵାର୍ଥଃ– [୧] ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ହୈ’. [୨] ଦ୍ରଵ୍ଯ ପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ନହୀଂ ହୈ’.
[୩] ଦ୍ରଵ୍ଯ କ୍ରମଶଃ ସ୍ଵଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଔର ପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ହୈ ଔର ନହୀଂ ହୈ’. [୪] ଦ୍ରଵ୍ଯ ଯୁଗପଦ୍
ସ୍ଵଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଔର ପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ଅଵକ୍ତଵ୍ଯ ହୈ’. [୫] ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଔର ଯୁଗପଦ୍
ସ୍ଵପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ହୈ ଔର ଅଵକ୍ତଵ୍ଯ ହୈେ’. [୬] ଦ୍ରଵ୍ଯ ପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ, ଔର ଯୁଗପଦ୍
ସ୍ଵପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ନହୀଂ ଔର ଅଵକ୍ତଵ୍ଯ ହୈ’. [୭] ଦ୍ରଵ୍ଯ ସ୍ଵଚତୁଷ୍ଟଯକୀ, ପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଔର
ଯୁଗପଦ୍ ସ୍ଵପରଚତୁଷ୍ଟଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ‘ହୈ, ନହୀଂ ହୈ ଔର ଅଵକ୍ତଵ୍ଯ ହୈ’. – ଇସପ୍ରକାର ଯହାଁ ସପ୍ତଭଂଗୀ କହୀ ଗଈ
ହୈ.. ୧୪..
ଗାଥା ୧୫
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଭାଵସ୍ଯ] ଭାଵକା [ସତ୍କା] [ନାଶଃ] ନାଶ [ନ ଅସ୍ତି] ନହୀଂ ହୈ [ଚ ଏଵ] ତଥା
[ଅଭାଵସ୍ଯ] ଅଭାଵକା [ଅସତ୍କା] [ଉତ୍ପାଦଃ] ଉତ୍ପାଦ [ନ ଅସ୍ତି] ନହୀଂ ହୈ; [ଭାଵାଃ] ଭାଵ [ସତ୍
ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂ] [ଗୁଣପର୍ଯାଯଷୁ] ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂମେଂ [ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯାନ୍] ଉତ୍ପାଦଵ୍ଯଯ [ପ୍ରକୃର୍ଵନ୍ତି] କରତେ ହୈଂ.
--------------------------------------------------------------------------
ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ, ସ୍ଵକ୍ଷେତ୍ର, ସ୍ଵକାଲ ଔର ସ୍ଵଭାଵକୋ ସ୍ଵଚତୁଷ୍ଟଯ କହା ଜାତା ହୈ . ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜ ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକେ
ଆଧାରଭୂତ ଵସ୍ତୁ ସ୍ଵଯଂ; ସ୍ଵକ୍ଷେତ୍ର ଅର୍ଥାତ ଵସ୍ତୁକା ନିଜ ଵିସ୍ତାର ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵପ୍ରଦେଶସମୂହ; ସ୍ଵକାଲ ଅର୍ଥାତ୍ ଵସ୍ତୁକୀ
ଅପନୀ ଵର୍ତମାନ ପର୍ଯାଯ; ସ୍ଵଭାଵ ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜଗୁଣ– ସ୍ଵଶକ୍ତି.
ନହି ‘ଭାଵ’ କେରୋ ନାଶ ହୋଯ, ‘ଅଭାଵ’ନୋ ଉତ୍ପାଦ ନା;
‘ଭାଵୋ’ କରେ ଛେ ନାଶ ନେ ଉତ୍ପାଦ ଗୁଣପର୍ଯାଯମାଂ. ୧୫.