କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଅତ୍ରାସତ୍ପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵତ୍ଵମୁତ୍ପାଦସ୍ଯ ସଦୁଚ୍ଛେଦତ୍ଵଂ ଵିଗମସ୍ଯ ନିଷିଦ୍ଧମ୍.
ଭାଵସ୍ଯ ସତୋ ହି ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ନ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ଵିନାଶଃ, ଅଭାଵସ୍ଯାସତୋଽନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ନ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନୋତ୍ପାଦଃ. କିନ୍ତୁ ଭାଵାଃ ସନ୍ତି ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ସଦୁଚ୍ଛେଦମସଦୁତ୍ପାଦଂ ଚାନ୍ତରେଣୈଵ ଗୁଣପର୍ଯାଯେଷୁ ଵିନାଶମୁତ୍ପାଦଂ ଚାରଭନ୍ତେ. ଯଥା ହି ଘୃତୋତ୍ପତୌ ଗୋରସସ୍ଯ ସତୋ ନ ଵିନାଶଃ ନ ଚାପି ଗୋରସଵ୍ଯତିରିକ୍ତସ୍ଯାର୍ଥାନ୍ତରସ୍ଯାସତଃ ଉତ୍ପାଦଃ କିନ୍ତୁ ଗୋରସସ୍ଯୈଵ ସଦୁଚ୍ଛେଦମସଦୁତ୍ପାଦଂ ଚାନୁପଲଭ–ମାନସ୍ଯ ସ୍ପର୍ଶରସଗନ୍ଧଵର୍ଣାଦିଷୁ ପରିଣାମିଷୁ ଗୁଣେଷୁ ପୂର୍ଵାଵସ୍ଥଯା ଵିନଶ୍ଯତ୍ସୂତ୍ତରାଵସ୍ଥଯା ପ୍ରାଦର୍ଭଵତ୍ସୁ ନଶ୍ଯତି ଚ ନଵନୀତପର୍ଯାଯୋ ଘତୃପର୍ଯାଯ ଉତ୍ପଦ୍ଯତେ, ତଥା ସର୍ଵଭାଵାନାମପୀତି.. ୧୫..
-----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ ଉତ୍ପାଦମେଂ ଅସତ୍କେ ପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵକା ଔର ଵ୍ଯଯମେଂ ସତ୍କେ ଵିନାଶକା ନିଷେଧ କିଯା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଉତ୍ପାଦ ହୋନେସେ କହୀଂ ଅସତ୍କୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ନହୀଂ ହୋତୀ ଔର ଵ୍ଯଯ ହୋନେସେ କହୀଂ ସତ୍କା ଵିନାଶ ନହୀଂ ହୋତା ––ଐସା ଇସ ଗାଥାମେଂ କହା ହୈ].
ଭାଵକା–ସତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯକା–ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ ଵିନାଶ ନହୀଂ ହୈ, ଅଭାଵକା –ଅସତ୍ ଅନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯକା –ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ ଉତ୍ପାଦ ନହୀଂ ହୈ; ପରନ୍ତୁ ଭାଵ–ସତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂ, ସତ୍କେ ଵିନାଶ ଔର ଅସତ୍କେ ଉତ୍ପାଦ ବିନା ହୀ, ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂମେଂ ଵିନାଶ ଔର ଉତ୍ପାଦ କରତେ ହୈଂ. ଜିସପ୍ରକାର ଘୀକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିମେଂ ଗୋରସକା–ସତ୍କା–ଵିନାଶ ନହୀଂ ହୈ ତଥା ଗୋରସସେ ଭିନ୍ନ ପଦାର୍ଥାନ୍ତରକା–ଅସତ୍କା–ଉତ୍ପାଦ ନହୀଂ ହୈ, କିନ୍ତୁ ଗୋରସକୋ ହୀ, ସତ୍କା ଵିନାଶ ଔର ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ କିଯେ ବିନା ହୀ, ପୂର୍ଵ ଅଵସ୍ଥାସେ ଵିନାଶ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେ ଵାଲେ ଔର ଉତ୍ତର ଅଵସ୍ଥାସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେ ଵାଲେ ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗଂଧ–ଵର୍ଣାଦିକ ପରିଣାମୀ ଗୁଣୋଂମେଂ ମକ୍ଖନପର୍ଯାଯ ଵିନାଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ହୈ ତଥା ଘୀପର୍ଯାଯ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ; ଉସୀପ୍ରକାର ସର୍ଵ ଭାଵୋଂକା ଭୀ ଵୈସା ହୀ ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ନଵୀନ ପର୍ଯାଯକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିମେଂ ସତ୍କା ଵିନାଶ ନହୀଂ ହୈ ତଥା ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ ନହୀଂ ହୈ, କିନ୍ତୁ ସତ୍କା ଵିନାଶ ଔର ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ କିଯେ ବିନା ହୀ, ପହଲେକୀ [ପୁରାନୀ] ଅଵସ୍ଥାସେ ଵିନାଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେଵାଲେ ଔର ବାଦକୀ [ନଵୀନ] ଅଵସ୍ଥାସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ପରିଣାମୀ ଗୁଣୋଂମେଂ ପହଲେକୀ ପର୍ଯାଯ ଵିନାଶ ଔର ବାଦକୀ ପର୍ଯାଯକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ହୋତୀ ହୈ].. ୧୫.. -------------------------------------------------------------------------- ପରିଣାମୀ=ପରିଣମିତ ହୋନେଵାଲେ; ପରିଣାମଵାଲେ. [ପର୍ଯାଯାର୍ଥିକ ନଯସେ ଗୁଣ ପରିଣାମୀ ହୈଂ ଅର୍ଥାତ୍ ପରିଣମିତ ହୋତେ ହୈଂ.]