କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଣାଦିକର୍ମକିର୍ମୀରତାନ୍ଵଯଃ. ଯଥୈଵ ଚ ତତ୍ର ଵେଣୁଦଣ୍ଡେ ଵିଚିତ୍ରଚିତ୍ରକିର୍ମୀରତାନ୍ଵଯାଭାଵାତ୍ସୁଵିଶୁଦ୍ଧତ୍ଵଂ, ତଥୈଵ ଚ କ୍ଵଚିଜ୍ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯେ ଜ୍ଞାନଵରଣାଦିକର୍ମ କିର୍ମୀରତାନ୍ଵଯାଭାଵାଦାପ୍ତାଗମସମ୍ଯଗନୁମାନାତୀନ୍ଦ୍ରିଯ– ଜ୍ଞାନପରିଚ୍ଛିନ୍ନାତ୍ସିଦ୍ଧତ୍ଵମିତି.. ୨୦.. ----------------------------------------------------------------------------- ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦି କର୍ମସେ ହୁଏ ଚିତ୍ରଵିଚିତ୍ରପନେକା ଅନ୍ଵଯ ହୈ. ଔର ଜିସ ପ୍ରକାର ବାଂଁସମେଂ [ଉପରକେ ଭାଗମେଂ] ସୁଵିଶୁଦ୍ଧପନା ହୈ କ୍ଯୋଂକି [ଵହାଁ] ଵିଚିତ୍ର ଚିତ୍ରୋଂସେ ହୁଏ ଚିତ୍ରଵିଚିତ୍ରପନେକେ ଅନ୍ଵଯକା ଅଭାଵ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଉସ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ [ଉପରକେ ଭାଗମେଂ] ସିଦ୍ଧପନା ହୈ କ୍ଯୋଂକି [ଵହାଁ] ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦି କର୍ମସେ ହୁଏ ଚିତ୍ରଵିଚିତ୍ରପନେକେ ଅନ୍ଵଯକା ଅଭାଵ ହୈ– କି ଜୋ ଅଭାଵ ଆପ୍ତ– ଆଗମକେ ଜ୍ଞାନସେ ସମ୍ଯକ୍ ଅନୁମାନଜ୍ଞାନସେ ଔର ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନସେ ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ.
ଭାଵାର୍ଥଃ– ସଂସାରୀ ଜୀଵକୀ ପ୍ରଗଟ ସଂସାରୀ ଦଶା ଦେଖକର ଅଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵକୋ ଭ୍ରମ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ କି – ‘ଜୀଵ ସଦା ସଂସାରୀ ହୀ ରହତା ହୈ, ସିଦ୍ଧ ହୋ ହୀ ନହୀଂ ସକତା; ଯଦି ସିଦ୍ଧ ହୋ ତୋ ସର୍ଵଥା ଅସତ୍– ଉତ୍ପାଦକା ପ୍ରସଂଗ ଉପସ୍ଥିତ ହୋ.’ କିନ୍ତୁ ଅଜ୍ଞାନୀକୀ ଯହ ବାତ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ.
ଜିସ ପ୍ରକାର ଜୀଵକୋ ଦେଵାଦିରୂପ ଏକ ପର୍ଯାଯକେ କାରଣକା ନାଶ ହୋନେ ପର ଉସ ପର୍ଯାଯକା ନାଶ ହୋକର ଅନ୍ଯ ପର୍ଯାଯକୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ, ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ତୋ ଜୋ ହୈ ଵହୀ ରହତା ହୈ; ଉସୀ ପ୍ରକାର ଜୀଵକୋ ସଂସାରପର୍ଯାଯକେ କାରଣଭୂତ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦିକା ନାଶ ହୋନେ ପର ସଂସାରପର୍ଯାଯକା ନାଶ ହୋକର ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତୀ ହୈ, ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ତୋ ଜୋ ହୈ ଵହୀ ରହତା ହୈ. ସଂସାରପର୍ଯାଯ ଔର ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯ ଦୋନୋଂ ଏକ ହୀ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ.
ପୁନଶ୍ଚ, ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାରସେ ସମଝାତେ ହୈଂଃ– ମାନ ଲୋ କି ଏକ ଲଂବା ବାଁସ ଖଡ଼ା ରଖା ଗଯା ହୈ; ଉସକା ନୀଚେକା କୁଛ ଭାଗ ରଂଗବିରଂଗା କିଯା ଗଯା ହୈ ଔର ଶେଷ ଉପରକା ଭାଗ ଅରଂଗୀ [–ସ୍ଵାଭାଵିକ ଶୁଦ୍ଧ] ହୈ. ଉସ ବାଁସକେ ରଂଗବିରଂଗେ ଭାଗମେଂସେ କୁଛ ଭାଗ ଖୁଲା ରଖା ଗଯା ହୈ ଔର ଶେଷ ସାରା ରଂଗବିରଂଗା ଭାଗ ଔର ପୂରା ଅରଂଗୀ ଭାଗ ଢକ ଦିଯା ଗଯା ହୈ. ଉସ ବାଁସକା ଖୁଲା ଭାଗ ରଂଗବିେରଂଗା ଦେଖକର ଅଵିଚାରୀ ଜୀଵ ‘ଜହାଁ–ଜହାଁ ବାଁସ ହୋ ଵହାଁ–ଵହାଁ ରଂଗବିରଂଗୀପନା ହୋତା ହୈ’ ଐସୀ ଵ୍ଯାପ୍ତି [–ନିଯମ, ଅଵିନାଭାଵସମ୍ବନ୍ଧ] କୀ କଲ୍ପନା କର ଲେତା ହୈ ଔର ଐସେ ମିଥ୍ଯା ଵ୍ଯାପ୍ତିଜ୍ଞାନ ଦ୍ଵାରା ଐସା ଅନୁମାନ ଖୀଂଚ ଲେତା ହୈ କି ‘ନୀଚେସେ ଉପର ତକ ସାରା