କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
[
୫୧
ଚ. ଗଗନମଣିଗମନାଯତ୍ତୋ ଦିଵାରାତ୍ରଃ. ତତ୍ସଂଖ୍ଯାଵିଶେଷତଃ ମାସଃ, ଋତୁଃ ଅଯନଂ, ସଂଵତ୍ସରମିତି.
ଏଵଂଵିଧୋ ହି ଵ୍ଯଵହାରକାଲଃ କେଵଲକାଲପର୍ଯାଯମାତ୍ରତ୍ଵେନାଵଧାରଯିତୁମଶକ୍ଯତ୍ଵାତ୍ ପରାଯତ୍ତ ଇତ୍ଯୁପମୀଯତ
ଇତି.. ୨୫..
ଣତ୍ଥି ଚିରଂ ଵା ଖିପ୍ପଂ ମତ୍ତାରହିଦଂ ତୁ ସା ଵି ଖଲୁ ମତ୍ତା.
ପୋଗ୍ଗଲଦଵ୍ଵେଣ ଵିଣା ତମ୍ହା କାଲୋ ପଡ୍ଡଚ୍ଚଭଵୋ.. ୨୬..
ନାସ୍ତି ଚିରଂ ଵା କ୍ଷିପ୍ରଂ ମାତ୍ରାରହିତଂ ତୁ ସାପି ଖଲୁ ମାତ୍ରା.
ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵିନା ତସ୍ମାତ୍କାଲ ପ୍ରତୀତ୍ଯଭଵଃ.. ୨୬..
-----------------------------------------------------------------------------
କେଵଲ କାଲକୀ ପର୍ଯାଯମାତ୍ରରୂପସେ ଅଵଧାରନା ଅଶକଯ ହୋନସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ପରକୀ ଅପେକ୍ଷା ବିନା– ପରମାଣୁ,
ଆଂଖ, ସୂର୍ଯ ଆଦି ପର ପଦାର୍ଥୋକୀ ଅପେକ୍ଷା ବିନା–ଵ୍ଯଵହାରକାଲକା ମାପ ନିଶ୍ଚିତ କରନା ଅଶକଯ ହୋନେସେ]
ଉସେ ‘ପରାଶ୍ରିତ’ ଐସୀ ଉପମା ଦୀ ଜାତୀ ହୈ.
ଭାଵାର୍ଥଃ– ‘ସମଯ’ ନିମିତ୍ତଭୂତ ଐସେ ମଂଦ ଗତିସେ ପରିଣତ ପୁଦ୍ଗଲ–ପରମାଣୁ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ–
ମାପା ଜାତା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ପରମାଣୁକୋ ଏକ ଆକାଶପ୍ରଦେଶସେ ଦୂସରେ ଅନନ୍ତର ଆକାଶପ୍ରଦେଶମେଂ ମଂଦଗତିସେ ଜାନେମେଂ
ଜୋ ସମଯ ଲଗେ ଉସେ ସମଯ କହା ଜାତା ହୈ]. ‘ନିମେଷ’ ଆଁଖକେ ମିଚନେସେ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ଖୁଲୀ
ଆଁଖକେ ମିଚନେମେଂ ଜୋ ସମଯ ଲଗେ ଉସେ ନିମେଷ କହା ଜାତା ହୈ ଔର ଵହ ଏକ ନିମେଷ ଅସଂଖ୍ଯାତ ସମଯକା
ହୋତା ହୈ]. ପନ୍ଦ୍ରହ ନିମେଷକା ଏକ ‘କାଷ୍ଠା’, ତୀସ କାଷ୍ଠାକୀ ଏକ ‘କଲା’, ବୀସସେ କୁଛ ଅଧିକ କଲାକୀ
ଏକ ‘ଘଡ଼ୀ’ ଔର ଦୋ ଘଡ଼ୀକା ଏକ ‘ମହୂର୍ତ ବନତା ହୈ]. ‘ଅହୋରାତ୍ର’ ସୂର୍ଯକେ ଗମନସେ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ [ଔର
ଵହ ଏକ ଅହୋରାତ୍ର ତୀସ ମୁହୂର୍ତକା ହୋତା ହୈ] ତୀସ ଅହୋରାତ୍ରକା ଏକ ‘ମାସ’, ଦୋ ମାସକୀ ଏକ ‘ଋତୁ’
ତୀନ ଋତୁକା ଏକ ‘ଅଯନ’ ଔର ଦୋ ଅଯନକା ଏକ ‘ଵର୍ଷ’ ବନତା ହୈ. – ଯହ ସବ ଵ୍ଯଵହାରକାଲ ହୈେ.
‘ପଲ୍ଯୋପମ’, ‘ସାଗରୋପମ’ ଆଦି ଭୀ ଵ୍ଯଵହାରକାଲକେ ଭେଦ ହୈଂ.
ଉପରୋକ୍ତ ସମଯ–ନିମେଷାଦି ସବ ଵାସ୍ତଵମେଂ ମାତ୍ର ନିଶ୍ଚଯକାଲକୀ ହୀ [–କାଲଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ହୀ] ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ
ପରନ୍ତୁ ଵେ ପରମାଣୁ ଆଦି ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈଂ ଇସଲିଯେ [ଅର୍ଥାତ୍ ପର ପଦାର୍ଥୋଂ ଦ୍ଵାରା ମାପୀ ସକତୀ ହୈଂ
ଇସଲିଯେ] ଉନ୍ହେଂ ଉପଚାରସେ ପରାଶ୍ରିତ କହା ଜାତା ହୈ.. ୨୫..
--------------------------------------------------------------------------
‘ଚିର’ ‘ଶୀଧ୍ର’ ନହି ମାତ୍ରା ବିନା, ମାତ୍ରା ନହୀଂ ପୁଦ୍ଗଲ ବିନା,
ତେ କାରଣେ ପର–ଆଶ୍ରଯେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଭାଖ୍ଯୋ କାଲ ଆ. ୨୬.