୫୪
] ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ
[ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁନ୍ଦକୁନ୍ଦ
ଇତି ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାଯାମନ୍ତନୀଂତଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯସାମାନ୍ଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନରୂପଃ ପୀଠବଂଧଃ ସମାପ୍ତଃ..
ଅଥାମୀଷାମେଵ ଵିଶେଷଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍. ତତ୍ର ତାଵତ୍ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯାସ୍ତିକାଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମ୍.
ଜୀଵୋ ତ୍ତି ହଵଦି ଚେଦା ଉଵଓଗଵିସେସିଦୋ ପହୂ କତ୍ତା.
ଭୋତ୍ତା ଯ ଦେହମେତ୍ତୋ ଣ ହି
ମୁତ୍ତୋ କମ୍ମସଂଜୁତ୍ତୋ.. ୨୭..
ଜୀଵ ଇତି ଭଵତି ଚେତଯିତୋପଯୋଗଵିଶେଷିତଃ ପ୍ରଭୁଃ କର୍ତା.
ଭୋକ୍ତା ଚ ଦେହମାତ୍ରୋ ନ ହି ମୂର୍ତଃ କର୍ମସଂଯୁକ୍ତଃ.. ୨୭..
ଅତ୍ର ସଂସାରାଵସ୍ଥସ୍ଯାତ୍ମନଃ ସୋପାଧି ନିରୁପାଧି ଚ ସ୍ଵରୂପମୁକ୍ତମ୍.
ଆତ୍ମା ହି ନିଶ୍ଚଯେନ ଭାଵପ୍ରାଣଧାରଣାଜ୍ଜୀଵଃ, ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରାଣଧାରଣାଜ୍ଜୀଵଃ. ନିଶ୍ଚଯେନ
-----------------------------------------------------------------------------
ଇସ ପ୍ରକାର [ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ଶ୍ରୀ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ ଶାସ୍ତ୍ରକୀ ଶ୍ରୀ
ଅମୃତଚଂଦ୍ରାଚାର୍ଯଦେଵଵିରଚିତ] ସମଯଵ୍ଯାଖ୍ଯା ନାମକୀ ଟୀକାମେଂ ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯକେ ସାମାନ୍ଯ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନରୂପ
ପୀଠିକା ସମାପ୍ତ ହୁଈ.
ଅବ ଉନ୍ହୀଂକା [–ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ପଂଚାସ୍ତିକାଯକା ହୀ] ଵିଶେଷ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ କିଯା ଜାତା ହୈ. ଉସମେଂ
ପ୍ରଥମ, ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯାସ୍ତିକାଯକେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ହୈଂ.
ଗାଥା ୨୭
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଜୀଵଃ ଇତି ଭଵତି] [ସଂସାରସ୍ଥିତ] ଆତ୍ମା ଜୀଵ ହୈ, [ଚେତଯିତା] ଚେତଯିତା
[ଚେତନେଵାଲା] ହୈ, [ଉପଯୋଗଵିଶେଷିତଃ] ଉପଯୋଗଲକ୍ଷିତ ହୈ, [ପ୍ରଭୁଃ] ପ୍ରଭୁ ହୈ, [କର୍ତା] କର୍ତା ହୈେ, [ଭୋକ୍ତା]
ଭୋକ୍ତା ହୈ, [ଦେହମାତ୍ରଃ] ଦେହପ୍ରମାଣ ହୈ, [ନ ହି ମୂର୍ତଃ] ଅମୂର୍ତ ହୈ [ଚ] ଔର [କର୍ମସଂଯୁକ୍ତଃ] କର୍ମସଂଯୁକ୍ତ ହୈ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ [ଇସ ଗାଥାମେଂ] ସଂସାର–ଦଶାଵାଲେ ଆତ୍ମାକା ସୋପାଧି ଔର ନିରୁପାଧି ସ୍ଵରୂପ କହା
ହୈ.
ଆତ୍ମା ନିଶ୍ଚଯସେ ଭାଵପ୍ରାଣକୋ ଧାରଣ କରତା ହୈ ଇସଲିଯେ ‘ଜୀଵ’ ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ [ଅସଦ୍ଭୂତ
ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରାଣକୋ ଧାରଣ କରତା ହୈ ଇସଲିଯେ ‘ଜୀଵ’ ହୈ; ୨ନିଶ୍ଚଯସେ ଚିତ୍ସ୍ଵରୂପ ହୋନେକେ କାରଣ
‘ଚେତଯିତା’ [ଚେତନେଵାଲା] ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରସେ [ସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ] ଚିତ୍ଶକ୍ତିଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ ‘ଚେତଯିତା’
--------------------------------------------------------------------------
୧. ସୋପାଧି = ଉପାଧି ସହିତ; ଜିସମେଂ ପରକୀ ଅପେକ୍ଷା ଆତୀ ହୋ ଐସା.
୨. ନିଶ୍ଚଯସେ ଚିତ୍ଶକ୍ତିକୋ ଆତ୍ମାକେ ସାଥ ଅଭେଦ ହୈ ଔର ଵ୍ଯଵହାରସେ ଭେଦ ହୈ; ଇସଲିଯେ ନିଶ୍ଚଯସେ ଆତ୍ମା ଚିତ୍ଶକ୍ତିସ୍ଵରୂପ
ହୈ ଔର ଵ୍ଯଵହାରସେ ଚିତ୍ଶକ୍ତିଵାନ ହୈ.
ଛେ ଜୀଵ, ଚେତଯିତା, ପ୍ରଭୁ, ଉପଯୋଗଚିହ୍ନ, ଅମୂର୍ତ ଛେ,
କର୍ତା ଅନେ ଭୋକ୍ତା, ଶରୀରପ୍ରମାଣ, କର୍ମେ ଯୁକ୍ତ ଛେ. ୨୭.