ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤਤ੍ਵੇ ਦੋਸ਼ੋਯਮ੍.
ਜ੍ਞਾਨੀ ਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਯਦ੍ਯਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤਸ੍ਤਦਾ ਸ੍ਵਕਰਣਾਂਸ਼ਮਂਤਰੇਣ ਪਰਸ਼ੁਰਹਿਤਦੇਵਦਤ੍ਤਵਤ੍ਕਰਣਵ੍ਯਾਪਾਰਾ– ਸਮਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚੇਤਯਮਾਨੋਚੇਤਨ ਏਵ ਸ੍ਯਾਤ੍. ਜ੍ਞਾਨਞ੍ਚ ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨਿਨੋਰ੍ਥਾਂਤਰਭੂਤਂ ਤਦਾ ਤਤ੍ਕਰ੍ਤ੍ਰਂਸ਼ਮਂਤਰੇਣ ਦੇਵਦਤ੍ਤਰਹਿਤਪਰਸ਼ੁਵਤ੍ਤਤ੍ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਵ੍ਯਾਪਾਰਾਸਮਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚੇਤਯਮਾਨਮਚੇਤਨਮੇਵ ਸ੍ਯਾਤ੍. ਨ ਚ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਞਾਨਿਨੋ– ਰ੍ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਯੋਸ੍ਸਂਯੋਗੇਨ ਚੇਤਨਤ੍ਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਯ ਗੁਣਾਨਾਂ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯਾਣਾਂ ਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੪੮..
-----------------------------------------------------------------------------
ਟੀਕਾਃ– ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣੋਂਕੋ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਪਨਾ ਹੋ ਤੋ ਯਹ [ਨਿਮ੍ਨਾਨੁਸਾਰ] ਦੋਸ਼ ਆਯੇਗਾ.
ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨੀ [–ਆਤ੍ਮਾ] ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ ਹੋ ਤੋ [ਆਤ੍ਮਾ] ਅਪਨੇ ਕਰਣ–ਅਂਸ਼ ਬਿਨਾ, ਕੁਲ੍ਹਾੜੀ ਰਹਿਤ ਦੇਵਦਤ੍ਤਕੀ ਭਾਁਤਿ, ੧ਕਰਣਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ ਨਹੀਂ ਚੇਤਤਾ [–ਜਾਨਤਾ] ਹੁਆ ਅਚੇਤਨ ਹੀ ਹੋਗਾ. ਔਰ ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨ ਜ੍ਞਾਨੀਸੇ [–ਆਤ੍ਮਾਸੇ] ਅਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤ ਹੋ ਤੋ ਜ੍ਞਾਨ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ–ਅਂਸ਼ਕੇ ਬਿਨਾ, ਦੇਵਦਤ੍ਤ ਰਹਿਤ ਕੁਲ੍ਹਾੜੀਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਅਪਨੇ ੨ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ ਨਹੀਂ ਚੇਤਤਾ [–ਜਾਨਤਾ] ਹੁਆ ਅਚੇਤਨ ਹੀ ਹੋਗਾ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ੩ਯੁਤਸਿਦ੍ਧ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨੀਕੋ [–ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਕੋ] ਸਂਯੋਗਸੇ ਚੇਤਨਪਨਾ ਹੋ ਐਸਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯ ਗੁਣ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.. ੪੮.. --------------------------------------------------------------------------
ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਕਰ ਆਤ੍ਮਾ ‘ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ [–ਜ੍ਞਾਨੀ]’ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਲਕੜੀ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯਕੀ
ਭਾਁਤਿ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾ ਕਭੀ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੋਂਗੇ ਹੀ ਕੈਸੇ? ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰਹਿਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨ ਰਹਿਤ
ਆਤ੍ਮਾ ਕੈਸਾ? ਔਰ ਆਸ਼੍ਰਯ ਬਿਨਾ ਗੁਣ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਬਿਨਾ ਜ੍ਞਾਨ ਕੈਸਾ? ਇਸਲਿਯੇ
‘ਲਕੜੀ’ ਔਰ ‘ਲਕੜੀਵਾਲੇ’ਕੀ ਭਾਁਤਿ ‘ਜ੍ਞਾਨ’ ਔਰ ‘ਜ੍ਞਾਨੀ’ਕਾ ਯੁਤਸਿਦ੍ਧਪਨਾ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ.]
੮੮
੧. ਕਰਣਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ = ਸਾਧਨਕਾ ਕਾਰ੍ਯ. [ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਣ ਹੈ. ਯਦਿ ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਹੋ ਤੋ
ਆਤ੍ਮਾ ਸਾਧਨਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ ਜਾਨ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ
ਅਚੇਤਨਤ੍ਵ ਆ ਜਾਯੇਗਾ.]
੨. ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ = ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਕਾਰ੍ਯ. [ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਣ ਹੈੇ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ. ਯਦਿ ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੀ ਹੋ ਤੋ
ਜ੍ਞਾਨ ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਸੇ ਜਾਨ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੋ
ਅਚੇਤਨਪਨਾ ਆ ਜਾਵੇਗਾ.]
੩. ਯੁਤਸਿਦ੍ਧ = ਜੁੜਕਰ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ; ਸਮਵਾਯਸੇ–ਸਂਯੋਗਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ. [ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲਕੜੀ ਔਰ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਹੋਨੇ