ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਚ੍ਚ ਅਨਨ੍ਯਾਃ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾ ਭਵਨ੍ਤਿ.. ੫੧..
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨੇ ਤਥਾ ਜੀਵਨਿਬਦ੍ਧੇ ਅਨਨ੍ਯਭੂਤੇ.
ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਤਃ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਂ ਕੁਰੁਤੇ ਹਿ ਨੋ ਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍.. ੫੨..
ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਂਤਦਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਿਕਾਰ੍ਥਪੁਰਸ੍ਸਰੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਨਰ੍ਥਾਂਨ੍ਤਰਤ੍ਵਵ੍ਯਾਖ੍ਯੋਪਸਂਹਾਰੋਯਮ੍.
ਵਰ੍ਣਰਸਗਂਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾ ਹਿ ਪਰਮਾਣੋਃ ਪ੍ਰਰੂਪ੍ਯਂਤੇ; ਤੇ ਚ ਪਰਮਾਣੋਰਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨਾਨਨ੍ਯੇਪਿ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਨਿਬਂਧਨੈਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਰਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਨ੍ਤਿ. ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨੇ ਅਪ੍ਯਾਤ੍ਮਨਿ ਸਂਬਦ੍ਧੇ ਆਤ੍ਮ– ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨਾਨਨ੍ਯੇਪਿ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਨਿਬਂਧਨੈਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਃ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਮਾਸਾਦਯਤਃ, ਸ੍ਵਭਾਵਤਸ੍ਤੁ ਨਿਤ੍ਯਮਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਮੇਵ ਬਿਭ੍ਰਤਃ.. ੫੧–੫੨..
-----------------------------------------------------------------------------
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਰੂਪਿਤਾਃ] ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇ ਵਾਲੇ ਐਸੇ [ਵਰ੍ਣਰਸਗਂਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਃ] ਵਰ੍ਣ–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ ਅਨਨ੍ਯਾਃ ਚ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਃ] [ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ] ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ] ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [– ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਅਨ੍ਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ]; [ਤਥਾ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਜੀਵਨਿਬਦ੍ਧੇ] ਜੀਵਮੇਂ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧ ਐਸੇ [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨੇ] ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ [ਅਨਨ੍ਯਭੂਤੇ] [ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ] ਅਨਨ੍ਯ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਤਃ] ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਂ ਕੁਰੁਤੇ ਹਿ] ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. [ਨੋ ਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍] ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਨਹੀਂ.
ਟੀਕਾਃ– ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਔਰ ਦ੍ਰਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤਥਾ ਗੁਣੋਂਕੇ ਅਭਿਨ੍ਨ–ਪਦਾਰ੍ਥਪਨੇਕੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾ ਯਹ ਉਪਸਂਹਾਰ ਹੈ.
ਵਰ੍ਣ–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ; ਵੇ ਪਰਮਾਣੁਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸਂਜ੍ਞਾਦਿ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧ ਜ੍ਞਾਨ–ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਭੀ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸਂਜ੍ਞਾਦਿ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸਦੈਵ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨੇ ਕੋ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.. ੫੧–੫੨..
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਪਯੋਗਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ. -------------------------------------------------------------------------- ਦ੍ਰਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ = ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਮਝਾਾਨ ਹੋ ਵਹ ਬਾਤ; ਉਪਮੇਯ. [ਯਹਾਁ ਪਰਮਾਣੁ ਔਰ ਵਰ੍ਣਾਦਿਕ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ ਤਥਾ
੯੨