ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
ਨਿਰੁਪਾਧਿਃ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਏਵ. ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਸ੍ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪਤ੍ਵਾਦਨਂਤੋਪਿ ਕਰ੍ਮਣਃ ਕ੍ਸ਼ਯੇਣੋਤ੍ਪਦ੍ਯ– ਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸਾਦਿਰਿਤਿ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਏਵੋਕ੍ਤਃ. ਔਪਸ਼ਮਿਕਸ੍ਤੁ ਕਰ੍ਮਣਾਮੁਪਸ਼ਮੇ ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਦਨੁਪਸ਼ਮੇ ਸਮੁਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਏਵੇਤਿ.
ਅਥਵਾ ਉਦਯੋਪਸ਼ਮਕ੍ਸ਼ਯਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਲਕ੍ਸ਼ਣਾਸ਼੍ਚਤਸ੍ਰੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮੇਵਾਵਸ੍ਥਾਃ, ਨ ਪੁਨਃ ਪਰਿਣਾਮ– ਲਕ੍ਸ਼ਣੈਕਾਵਸ੍ਥਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਯ; ਤਤ ਉਦਯਾਦਿਸਂਜਾਤਾਨਾਮਾਤ੍ਮਨੋ ਭਾਵਾਨਾਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ–
ਣ ਕੁਣਦਿ ਅਤ੍ਤਾ ਕਿਂਚਿ ਵਿ ਮੁਤ੍ਤਾ ਅਣ੍ਣਂ ਸਗਂ ਭਾਵਂ.. ੫੯..
ਨ ਕਰੋਤ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ਕਿਂਚਿਦਪਿ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾਨ੍ਯਤ੍ ਸ੍ਵਕਂ ਭਾਵਮ੍.. ੫੯..
----------------------------------------------------------------------------- ਕਾਰਣ ਸਾਦਿ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਹੀ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਔਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵ ਕਰ੍ਮਕੇ ਉਪਸ਼ਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ ਅਨੁਪਸ਼ਮਸੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਹੀ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਚਾਰ ਭਾਵੋਂਕੋ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਸਂਮਤ ਕਰਨਾ.]
ਅਥਵਾ [ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਕਰਨੇ ਪਰ]– ਉਦਯ, ਉਪਸ਼ਮ, ਕ੍ਸ਼ਯ ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸ੍ਵਰੂਪ ਚਾਰ [ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੀ ਹੀ ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ ਹੈਂ, ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ ਏਕ ਅਵਸ੍ਥਾਵਾਲੇ ਜੀਵਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਦਯ ਆਦਿ ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੀ ਹੀ ਹੈਂ, ‘ਪਰਿਣਾਮ’ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸੀ ਏਕ ਅਵਸ੍ਥਾਰੂਪਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਜੀਵਕੀ–ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਥਿਤ ਜੀਵਕੀ –ਵੇ ਚਾਰ ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ ਨਹੀਂ ਹੈਂ]; ਇਸਲਿਯੇ ਉਦਯਾਦਿਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਭਾਵੋਂਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੂਤ ਐਸੀ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਅਵਸ੍ਥਾਓਂਂਰੂਪ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ] ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਭਾਵੋਂਕੇ ਕਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.. ੫੮..
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਦਿ ਭਾਵਃ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤਃ] ਯਦਿ ਭਾਵ [–ਜੀਵਭਾਵ] ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਹੋਂ ਤੋ [ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਮਣਾਃ ਕਰ੍ਤਾ ਭਵਤਿ] ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਮਕਾ [–ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕਾ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. [ਕਥਂ] ਵਹ ਤੋ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ? [ਆਤ੍ਮਾ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਤ੍ਮਾ ਤੋ [ਸ੍ਵਕਂ ਭਾਵਂ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ] ਅਪਨੇ ਭਾਵਕੋ ਛੋੜਕਰ [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਅਪਿ] ਅਨ੍ਯ ਕੁਛ ਭੀ [ਨ ਕਰੋਤਿ] ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ. --------------------------------------------------------------------------
ਜੀਵ ਤੋ ਕਦੀ ਕਰਤੋ ਨਥੀ ਨਿਜ ਭਾਵ ਵਿਣ ਕਂਈ ਅਨ੍ਯਨੇ. ੫੯.