ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
ਕਿਂ ਚ ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਭਿਰੇਵਾਨਂਤਪਰਮਾਣੁਮਯੀਭਿਃ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯਵਰ੍ਗਣਾਭਿਰਨ੍ਯੋਨ੍ਯਮਨੁਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਯ ਸਮਂਤਤੋਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਪੂਰਿਤੇਪਿ ਸਕਲੇ ਲੋਕੇ. ਯਤ੍ਰ ਯਤ੍ਰ ਬਹਿਰਙ੍ਗਕਾਰਣਸਾਮਗ੍ਰੀ ਸਮਦੇਤਿ ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਤਾਃ ਸ਼ਬ੍ਦਤ੍ਵੇਨਸ੍ਵਯਂ ਵ੍ਯਪਰਿਣਮਂਤ ਇਤਿ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਨਿਯਤਮੁਤ੍ਪਾਦ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਭਵਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੭੯.. ----------------------------------------------------------------------------- ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧ ਪਰਸ੍ਪਰ ਟਕਰਾਨੇਸੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਯਹ ਬਾਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਝਾਈ ਜਾਤੀ ਹੈਃ– ਏਕਦੂਸਰੇਮੇਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਕਰ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸੀ ਜੋ ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ [–ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਨਿਰ੍ਮਿਤ੍ਤ], ਅਨਨ੍ਤਪਰਮਾਣੁਮਯੀ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯ–ਵਰ੍ਗਣਾਓਂਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕ ਭਰਪੂਰ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜਹਾਁ–ਜਹਾਁ ਬਹਿਰਂਗਕਾਰਣ ਸਾਮਗ੍ਰੀ ਉਦਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਵਹਾਁ–ਵਹਾਁ ਵੇ ਵਰ੍ਗਣਾਏਁ ਵਹ ੩ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ ਹੈ.. ੭੯.. --------------------------------------------------------------------------
ਅਥਵਾ ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤਾਨੁਸਾਰ ਭੀ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ– [੧] ਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਔਰ [੨] ਅਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ. ਉਨਮੇਂ ਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ
ਦ੍ਵੀਂਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕ ਜੀਵੋਂਕੇ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਤਥਾ [ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੀ] ਦਿਵ੍ਯ ਧ੍ਵਨਿਰੂਪਸੇ ਵਹ ਅਨਕ੍ਸ਼ਰਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ. ਅਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ
ਸ਼ਬ੍ਦ ਭੀ ਦ੍ਵਿਵਿਧ ਹੈਂ – ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਔਰ ਵੈਸ਼੍ਰਿਸਿਕ. ਵੀਣਾ, ਢੋਲ, ਝਾਂਝ, ਬਂਸਰੀ ਆਦਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ
ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਹੈ ਔਰ ਮੇਘਾਦਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਵੈਸ਼੍ਰਸਿਕ ਹੈ.
ਕਿਸੀ ਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੋ ਕਿਨ੍ਤੁ ਸਰ੍ਵ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਕਾ ਉਪਾਦਾਨਕਾਰਣ ਲੋਕਮੇਂ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯ ਵਰ੍ਗਣਾਏਁ ਹੀ
੧ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ; ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ਬ੍ਦ ਨਿਤ੍ਯਤਰੂਪਸੇ [ਅਵਸ਼੍ਯ] ੨ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ
੧. ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ [੧] ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਔਰ [੨] ਵੈਸ਼੍ਰਸਿਕ. ਪੁਰੁਸ਼ਾਦਿਕੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਵਹ ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਹੈਂ ਔਰ ਮੇਘਾਦਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਵੈਸ਼੍ਰਸਿਕ ਹੈਂ.
੨. ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ=ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਾਨੇ ਯੋਗ੍ਯ; ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ.
੩. ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ=ਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋ ਐਸਾਃ ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਸ੍ਕਨ੍ਧ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਐਸਾ. [ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ
ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤਪਰਮਾਣੁਮਯੀ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯ ਵਰ੍ਗਣਾਏਁ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵਾਯੁ–ਗਲਾ–ਤਾਲੁਂ–
ਜਿਵ੍ਹਾ–ਓਸ਼੍ਠ, ਦ੍ਯਂਟਾ–ਮੋਗਰੀ ਆਦਿ ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂਕਾ ਟਕਰਾਨਾ ਵਹ ਬਹਿਰਂਗਕਾਰਣਸਾਮਗ੍ਰੀ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਨਮੇਂ ਵੇ ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ [ਨਿਮਿਤ੍ਤ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਸ਼ਬ੍ਦਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ
ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.]