੧੦
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਸ ਏਵ ਪਞ੍ਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਮਵਾਯੋ ਯਾਵਾਂਸ੍ਤਾਵਾਁਲ੍ਲੋਕਸ੍ਤਤਃ ਪਰਮਮਿਤੋਨਨ੍ਤੋ ਹ੍ਯਲੋਕਃ, ਸ ਤੁ ਨਾਭਾਵਮਾਤ੍ਰਂ
ਕਿਨ੍ਤੁ ਤਤ੍ਸਮਵਾਯਾਤਿਰਿਕ੍ਤਪਰਿਮਾਣਮਨਨ੍ਤਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਖਮਾਕਾਸ਼ਮਿਤਿ.. ੩..
ਜੀਵਾ ਪੁਗ੍ਗਲਕਾਯਾ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮਾ ਤਹੇਵ ਆਵਾਸਂ.
ਅਤ੍ਥਿਤ੍ਤਮ੍ਹਿ ਯ ਣਿਯਦਾ ਅਣਣ੍ਣਮਇਯਾ ਅੁਣਮਹਂਤਾ.. ੪..
ਜੀਵਾਃ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾ ਧਰ੍ਮੋ ਧਰ੍ਮੌ ਤਥੈਵ ਆਕਾਸ਼ਮ੍.
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇ ਚ ਨਿਯਤਾ ਅਨਨ੍ਯਮਯਾ ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ.. ੪..
---------------------------------------------------------------------------------------------
ਅਬ, ਉਸੀ ਅਰ੍ਥਸਮਯਕਾ, ੧ਲੋਕ ਔਰ ਅਲੋਕਕੇ ਭੇਦਕੇ ਕਾਰਣ ਦ੍ਵਿਵਿਧਪਨਾ ਹੈ. ਵਹੀ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਮੂਹ
ਜਿਤਨਾ ਹੈ, ਉਤਨਾ ਲੋਕ ਹੈ. ਉਸਸੇ ਆਗੇ ਅਮਾਪ ਅਰ੍ਥਾਤ ਅਨਨ੍ਤ ਅਲੋਕ ਹੈ. ਵਹ ਅਲੋਕ ਅਭਾਵਮਾਤ੍ਰ
ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਮੂਹ ਜਿਤਨਾ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਛੋੜ ਕਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਅਨਨ੍ਤ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਵਾਲਾ ਆਕਾਸ਼ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ
ਅਲੋਕ ਸ਼ੂਨ੍ਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਂਤੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪ ਹੈ.. ੩..
ਗਾਥਾ ੪
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਃ] ਜੀਵ, [ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾਃ] ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ, [ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮੌ] ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ [ਤਥਾ ਏਵ]
ਤਥਾ [ਆਕਾਸ਼ਮ੍] ਆਕਾਸ਼ [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵੇ ਨਿਯਤਾਃ] ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਯਤ, [ਅਨਨ੍ਯਮਯਾਃ] [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਸੇ]
ਅਨਨ੍ਯਮਯ [ਚ] ਔਰ [ਅਣੁਮਹਾਨ੍ਤਃ] ਅਣੁਮਹਾਨ [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸੇ ਬਡੇ਼] ਹੈਂ.
--------------------------------------------------------------------------
੧. ‘ਲੋਕ੍ਯਨ੍ਤੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਨ੍ਤੇ ਜੀਵਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਾ ਯਤ੍ਰ ਸ ਲੋਕਃ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਹਾਁ ਜੀਵਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ, ਵਹ ਲੋਕ ਹੈ.
ਅਣੁਮਹਾਨ=[੧] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ ਬਡੇ਼ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ; [੨] ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ [ਵ੍ਯਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਤਥਾ ਅਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ
[ਸ਼ਕ੍ਤਿ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ].
ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਨੇ ਆਕਾਸ਼ ਏ
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਯਤ, ਅਨਨ੍ਯਮਯ ਨੇ ਅਣੁਮਹਾਨ ਪਦਾਰ੍ਥ ਛੇ. ੪.