੨੮
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਪਦ੍ਯਨ੍ਤੇ. ਤ੍ਰਯਾਣਾਮਪ੍ਯਮੀਸ਼ਾਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਾਮੇਕਸ੍ਮਿਨ੍ਨਭਿਹਿਤੇਨ੍ਯਦੁਭਯਮਰ੍ਥਾਦੇਵਾਪਦ੍ਯਤੇ. ਸਚ੍ਚੇਦੁਤ੍ਪਾਦ–
ਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਚ੍ਚ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਚ੍ਚ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਚ੍ਚੇਤ੍ਸਚ੍ਚ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਚ੍ਚ. ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਚ੍ਚੇਤ੍ਸ–
ਚ੍ਚੋਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਚ੍ਚੇਤਿ. ਸਦ੍ਧਿ ਨਿਨ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਦ੍ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਮੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕਤਾਞ੍ਚ ਪ੍ਰਥਯਤਿ,
ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਤ੍ਮਕੈਰ੍ਗੁਣੈਰੁਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚ ਸਹੈਕਤ੍ਵਞ੍ਚਾਖ੍ਯਾਤਿ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਣਿ ਤੁ
ਨਿਤ੍ਯਾ–ਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਂ ਸਦਾਵੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਂਸ਼੍ਚਾਤ੍ਮਲਾਭਨਿਬਨ੍ਧਨਭੂਤਾਨ ਪ੍ਰਥਯਨ੍ਤਿ.
-----------------------------------------------------------------------------
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਇਨ ਤੀਨੋਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਮੇਂਸੇ [–ਸਤ੍, ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਇਨ ਤੀਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣੋਂਮੇਂਸੇ]
ਏਕ ਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇ ਪਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਦੋਨੋਂ [ਬਿਨਾ ਕਥਨ ਕਿਯੇ] ਅਰ੍ਥਸੇ ਹੀ ਆਜਾਤੇ ਹੈਂ. ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਤ੍ ਹੋ,
ਤੋ ਵਹ [੧] ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਔਰ [੨] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੋਗਾ; ਯਦਿ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਹੋ,
ਤੋ ਵਹ [੧] ਸਤ੍ ਔਰ [੨] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੋਗਾ; ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਹੋ, ਤੋ ਵਹ [੧] ਸਤ੍ ਔਰ [੨]
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਹੋਗਾ. ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਃ– ਸਤ੍ ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ [੧] ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੋੇ ਔਰ
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕਤਾਕੋ ਪ੍ਰਕਟ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਥਾ [੨] ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਕ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ
ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵ ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ [੧] ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ੧ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਸਤ੍ਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ
[੨] ੨ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ ਪ੍ਰਕਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ੩ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਨ੍ਵਯ ਔਰ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ=ਵਾਸ੍ਤਵਿਕ; ਯਥਾਰ੍ਥ; ਸਚ੍ਚਾ . [ਵਾਸ੍ਤਵਿਕ ਸਤ੍ ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ ਅਨਿਤ੍ਯਤਾਕੋ
ਔਰ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਨਿਤ੍ਯਤਾਕੋ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਵਾਸ੍ਤਵਿਕ ਸਤ੍ਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈ.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਹੈ ’ ਐਸਾ ਕਹਨੇਸੇ ‘ਵਹ ਸਤ੍ ਹੈ’ ਐਸਾ ਭੀ ਬਿਨਾ ਕਹੇ ਹੀ ਆਜਾਤਾ ਹੈ.]
੨. ਅਪਨੇ= ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੇ. [ਯਦਿ ਗੁਣ ਹੋ ਤਭੀ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਯਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਂ ਤਭੀ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ ਹੋਤਾ
ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਯਦਿ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਨ ਹੋਂ ਤੋ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਹੈ’ –ਐਸਾ ਕਹਨੇਸੇ ਵਹ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਭੀ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ.]
੩. ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਨ੍ਵਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਧ੍ਰਾਵ੍ਯਕੋ ਸਿੂਚਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਨੇ ਸਿੂਚਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ;
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵੇ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੌਵ੍ਯਕੋ ਸਿੂਚਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਦੂਸਰੇ, ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਅਨ੍ਵਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਤ੍ਯਤਾਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਔਰ
ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨਿਤ੍ਯਤਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ; –ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵੇ ਨਿਤ੍ਯਾਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਸਤ੍ਕੋ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ.