ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੫੧
ਚ. ਗਗਨਮਣਿਗਮਨਾਯਤ੍ਤੋ ਦਿਵਾਰਾਤ੍ਰਃ. ਤਤ੍ਸਂਖ੍ਯਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਮਾਸਃ, ਰੁਤੁਃ ਅਯਨਂ, ਸਂਵਤ੍ਸਰਮਿਤਿ.
ਏਵਂਵਿਧੋ ਹਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਕੇਵਲਕਾਲਪਰ੍ਯਾਯਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵੇਨਾਵਧਾਰਯਿਤੁਮਸ਼ਕ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਰਾਯਤ੍ਤ ਇਤ੍ਯੁਪਮੀਯਤ
ਇਤਿ.. ੨੫..
ਣਤ੍ਥਿ ਚਿਰਂ ਵਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਮਤ੍ਤਾਰਹਿਦਂ ਤੁ ਸਾ ਵਿ ਖਲੁ ਮਤ੍ਤਾ.
ਪੋਗ੍ਗਲਦਵ੍ਵੇਣ ਵਿਣਾ ਤਮ੍ਹਾ ਕਾਲੋ ਪਡ੍ਡਚ੍ਚਭਵੋ.. ੨੬..
ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਿਰਂ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰਂ ਮਾਤ੍ਰਾਰਹਿਤਂ ਤੁ ਸਾਪਿ ਖਲੁ ਮਾਤ੍ਰਾ.
ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਿਨਾ ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਕਾਲ ਪ੍ਰਤੀਤ੍ਯਭਵਃ.. ੨੬..
-----------------------------------------------------------------------------
ਕੇਵਲ ਕਾਲਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਅਵਧਾਰਨਾ ਅਸ਼ਕਯ ਹੋਨਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਬਿਨਾ– ਪਰਮਾਣੁ,
ਆਂਖ, ਸੂਰ੍ਯ ਆਦਿ ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਬਿਨਾ–ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਅਸ਼ਕਯ ਹੋਨੇਸੇ]
ਉਸੇ ‘ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ’ ਐਸੀ ਉਪਮਾ ਦੀ ਜਾਤੀ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ‘ਸਮਯ’ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਐਸੇ ਮਂਦ ਗਤਿਸੇ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲ–ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ–
ਮਾਪਾ ਜਾਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਏਕ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸੇ ਦੂਸਰੇ ਅਨਨ੍ਤਰ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ ਮਂਦਗਤਿਸੇ ਜਾਨੇਮੇਂ
ਜੋ ਸਮਯ ਲਗੇ ਉਸੇ ਸਮਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ]. ‘ਨਿਮੇਸ਼’ ਆਁਖਕੇ ਮਿਚਨੇਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਖੁਲੀ
ਆਁਖਕੇ ਮਿਚਨੇਮੇਂ ਜੋ ਸਮਯ ਲਗੇ ਉਸੇ ਨਿਮੇਸ਼ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਏਕ ਨਿਮੇਸ਼ ਅਸਂਖ੍ਯਾਤ ਸਮਯਕਾ
ਹੋਤਾ ਹੈ]. ਪਨ੍ਦ੍ਰਹ ਨਿਮੇਸ਼ਕਾ ਏਕ ‘ਕਾਸ਼੍ਠਾ’, ਤੀਸ ਕਾਸ਼੍ਠਾਕੀ ਏਕ ‘ਕਲਾ’, ਬੀਸਸੇ ਕੁਛ ਅਧਿਕ ਕਲਾਕੀ
ਏਕ ‘ਘੜੀ’ ਔਰ ਦੋ ਘੜੀਕਾ ਏਕ ‘ਮਹੂਰ੍ਤ ਬਨਤਾ ਹੈ]. ‘ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ’ ਸੂਰ੍ਯਕੇ ਗਮਨਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਔਰ
ਵਹ ਏਕ ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ ਤੀਸ ਮੁਹੂਰ੍ਤਕਾ ਹੋਤਾ ਹੈ] ਤੀਸ ਅਹੋਰਾਤ੍ਰਕਾ ਏਕ ‘ਮਾਸ’, ਦੋ ਮਾਸਕੀ ਏਕ ‘ਰੁਤੁ’
ਤੀਨ ਰੁਤੁਕਾ ਏਕ ‘ਅਯਨ’ ਔਰ ਦੋ ਅਯਨਕਾ ਏਕ ‘ਵਰ੍ਸ਼’ ਬਨਤਾ ਹੈ. – ਯਹ ਸਬ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਹੈੇ.
‘ਪਲ੍ਯੋਪਮ’, ‘ਸਾਗਰੋਪਮ’ ਆਦਿ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕੇ ਭੇਦ ਹੈਂ.
ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਸਮਯ–ਨਿਮੇਸ਼ਾਦਿ ਸਬ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਮਾਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਕੀ ਹੀ [–ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਹੀ] ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੈਂ
ਪਰਨ੍ਤੁ ਵੇ ਪਰਮਾਣੁ ਆਦਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਾਪੀ ਸਕਤੀ ਹੈਂ
ਇਸਲਿਯੇ] ਉਨ੍ਹੇਂ ਉਪਚਾਰਸੇ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.. ੨੫..
--------------------------------------------------------------------------
‘ਚਿਰ’ ‘ਸ਼ੀਧ੍ਰ’ ਨਹਿ ਮਾਤ੍ਰਾ ਬਿਨਾ, ਮਾਤ੍ਰਾ ਨਹੀਂ ਪੁਦ੍ਗਲ ਬਿਨਾ,
ਤੇ ਕਾਰਣੇ ਪਰ–ਆਸ਼੍ਰਯੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਭਾਖ੍ਯੋ ਕਾਲ ਆ. ੨੬.