੫੨
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਅਤ੍ਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਸ੍ਯ ਕਥਂਚਿਤ ਪਰਾਯਤ੍ਤਤ੍ਵੇ ਸਦੁਪਪਤ੍ਤਿਰੁਕ੍ਤਾ.
ਇਹ ਹਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲੇ ਨਿਮਿਸ਼ਸਮਯਾਦੌ ਅਸ੍ਤਿ ਤਾਵਤ੍ ਚਿਰ ਇਤਿ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰ ਇਤਿ ਸਂਪ੍ਰਤ੍ਯਯਃ. ਸ ਖਲੁ
ਦੀਰ੍ਧਹ੍ਰਸ੍ਵਕਾਲਨਿਬਂਧਨਂ ਪ੍ਰਮਾਣਮਂਤਰੇਣ ਨ ਸਂਭਾਵ੍ਯਤੇ. ਤਦਪਿ ਪ੍ਰਮਾਣਂ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਿਣਾਮਮਨ੍ਤਰੇਣ ਨਾਵਧਾਰ੍ਯਤੇ.
ਤਤਃਪਰਪਰਿਣਾਮਦ੍ਯੋਤਮਾਨਤ੍ਵਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰਕਾਲੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਨਨ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤੋਪਿ ਪ੍ਰਤੀਤ੍ਯਭਵ ਇਤ੍ਯਭਿ–ਧੀਯਤੇ.
ਤਦਤ੍ਰਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਾਮਾਨ੍ਯਪ੍ਰਰੂਪਣਾਯਾਮਸ੍ਤਿਕਾਯਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਦਨੁਪਨ੍ਯਸ੍ਯਮਾਨੋਪਿ
-----------------------------------------------------------------------------
ਗਾਥਾ ੨੬
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਚਿਰਂ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰਂ] ‘ਚਿਰ’ ਅਥਵਾ ‘ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰ’ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ [–ਅਧਿਕ ਕਾਲ ਅਥਵਾ ਅਲ੍ਪ
ਕਾਲ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ] [ਮਾਤ੍ਰਾਰਹਿਤਂ ਤੁ] ਪਰਿਮਾਣ ਬਿਨਾ [–ਕਾਲਕੇ ਮਾਪ ਬਿਨਾ] [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ;
[ਸਾ ਮਾਤ੍ਰਾ ਅਪਿ] ਔਰ ਵਹ ਪਰਿਮਾਣ [ਖਲੁ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਵਿਨਾ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ;
[ਤਸ੍ਮਾਤ੍] ਇਸਲਿਯੇ [ਕਾਲਃ ਪ੍ਰਤੀਤ੍ਯਭਵਃ] ਕਾਲ ਆਸ਼੍ਰਿਤਰੂਪਸੇ ਉਪਜਨੇਵਾਲਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ
ਪਰਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਕੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਉਪਚਾਰਸੇ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ].
ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕੇ ਕਥਂਚਿਤ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤਪਨੇਕੇ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਸਤ੍ਯ ਯੁਕ੍ਤਿ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ.
ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਨਿਮੇਸ਼–ਸਮਯਾਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਮੇਂ ‘ਚਿਰ’ ਔਰ ‘ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰ’ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ [–ਅਧਿਕ ਕਾਲ ਔਰ
ਅਲ੍ਪ ਕਾਲ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ]. ਵਹ ਜ੍ਞਾਨ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਧਿਕ ਔਰ ਅਲ੍ਪ ਕਾਲ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ
ਰਖਨੇਵਾਲੇ ਪ੍ਰਮਾਣ [–ਕਾਲਪਰਿਮਾਣ] ਬਿਨਾ ਸਂਭਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਔਰ ਵਹ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮ
ਬਿਨਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ. ਇਸਲਿਯੇ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਪਰਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ – ਯਦ੍ਯਪਿ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਹ ਅਨ੍ਯਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾਪਿ – ਆਸ਼੍ਰਿਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ [–ਪਰਕੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨਸੇ
ਉਪਜਨੇਵਾਲਾ] ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.
ਇਸਲਿਯੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਕਾਲਕੋ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨੇਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਯਹਾਁ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਪ੍ਰਰੂਪਣਾਮੇਂ
ਉਸਕਾ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਕਥਨ ਨਹੀਂਂ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਨ੍ਯਥਾ ਅਨੁਪਪਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਿਦ੍ਧ
ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪ ਕਾਲ ਔਰ ਉਨਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪ ਕਾਲ
ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਲੋਕਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ ਹੈ– ਐਸਾ, ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਤੀਕ੍ਸ਼੍ਣ ਦਸ਼੍ਟਿਸੇ ਜਾਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ.
--------------------------------------------------------------------------
ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ =ਸੀਧਾ [ਕਾਲਕਾ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਸੀਧਾ ਕਥਨ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਕੇ ਦ੍ਵਿਤੀਯ–ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਕਂਧਮੇਂ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ
ਕਾਲਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਜਾਨਨੇਕੇ ਇਚ੍ਛੁਕ ਜਿਜ੍ਞਾਸੁਕੋੇ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਮੇਂਸੇ ਤੇ ਜਾਨ ਲੇਨਾ ਚਾਹਿਯੇ.]