ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
[
੫੩
ਜੀਵ–ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਾਨ੍ਯਥਾਨੁਪਪਤ੍ਤ੍ਯਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪਸ੍ਤਤ੍ਪਰਿਣਾਮਾਯਤ੍ਤਤਯਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪਃ ਕਾਲੋਸ੍ਤਿਕਾਯਪਞ੍ਚ–
ਕਵਲ੍ਲੋਕਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਤ ਇਤਿ ਖਰਤਰਦ੍ਰਸ਼੍ਟਯਾਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯਤ ਇਤਿ.. ੨੬..
-----------------------------------------------------------------------------
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ‘ਸਮਯ’ ਅਲ੍ਪ ਹੈ, ‘ਨਿਮੇਸ਼’ ਅਧਿਕ ਹੈ ਔਰ ‘ਮੁਹੁਰ੍ਤ’ ਉਸਸੇ ਭੀ ਅਧਿਕ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ
ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ‘ਸਮਯ’, ‘ਨਿਮੇਸ਼’ ਆਦਿਕਾ ਪਰਿਮਾਣ ਜਾਨਨੇਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ ਕਾਲਪਰਿਮਾਣ
ਪੁਦ੍ਗਲੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤੀ [ਉਪਚਾਰਸੇ]
ਕਹੀ ਜਾਤੀ ਹੈ.
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਦ੍ਯਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਉਪਚਾਰਸੇ
ਪੁਦ੍ਗਲਾਸ਼੍ਰਿਤ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਹ ਕੇਵਲ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੈ, ਪੁਦ੍ਗਲਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ
ਭਿਨ੍ਨ ਹੈ–ਐਸਾ ਸਮਝਨਾ. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਸ ਸੇਰ ਪਾਨੀਕੇ ਮਿਟ੍ਟੀਮਯ ਘੜੇਕਾ ਮਾਪ ਪਾਨੀ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਤਥਾਪਿ ਘੜਾ ਮਿਟ੍ਟੀਕੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੈ, ਪਾਨੀਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਯ–ਨਿਮੇਸ਼ਾਦਿ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੈ,
ਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਕਾਲਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਗਾਥਾਸੂਤ੍ਰੋਂਂਕੇ ਕਥਨਕਾ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ– ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲੋਂਕੇ ਪਰਿਣਾਮਮੇਂ
[ਸਮਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮੇਂ] ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਸਮਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਆਤੀ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਮਯਕੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕੋਈ
ਪਦਾਰ੍ਥ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਵਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ਸੋ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ. ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ
ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਾਪਾ ਜਾਨੇਸੇ ਉਸੇ ਉਪਚਾਰਸੇ ਪਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.
ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਰੂਪ ਕਾਲ ਭੀ ਲੋਕਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ ਹੈ ਐਸਾ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞੋਂਨੇ ਦੇਖਾ ਹੈ ਔਰ
ਅਤਿ ਤੀਕ੍ਸ਼੍ਣ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਅਨੁਮਾਨ ਭੀ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ.
ਕਾਲਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਕਥਨਕਾ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਰ੍ਥ ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤਾਨੁਸਾਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈੇਃ– ਅਤੀਤ ਅਨਨ੍ਤ ਕਾਲਮੇਂ
ਜੀਵਕੋ ਏਕ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦਰੂਪ ਕਾਲ ਹੀ [ਸ੍ਵਕਾਲ ਹੀ] ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕੀ
ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੁਈ ਹੈ; ਉਸ ਜੀਵਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਹੀ ਸਮ੍ਯਕ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ, ਉਸੀਕਾ ਰਾਗਾਦਿਸੇ ਭਿਨ੍ਨਰੂਪ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ
ਔਰ ਉਸੀਮੇਂ ਰਾਗਾਦਿਵਿਭਾਵਰੂਪ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਕਲ੍ਪ–ਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਕੇ ਤ੍ਯਾਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਥਿਰ ਪਰਿਣਤਿ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ
.. ੨੬..