த்ரவ்யாச்ச அநந்யாஃ அந்யத்வப்ரகாஶகா பவந்தி.. ௫௧..
தர்ஶநஜ்ஞாநே ததா ஜீவநிபத்தே அநந்யபூதே.
வ்யபதேஶதஃ ப்ருதக்த்வஂ குருதே ஹி நோ ஸ்வபாவாத்.. ௫௨..
த்ரஷ்டாஂததார்ஷ்டாந்திகார்தபுரஸ்ஸரோ த்ரவ்யகுணாநாமநர்தாஂந்தரத்வவ்யாக்யோபஸஂஹாரோயம்.
வர்ணரஸகஂதஸ்பர்ஶா ஹி பரமாணோஃ ப்ரரூப்யஂதே; தே ச பரமாணோரவிபக்தப்ரதேஶத்வேநாநந்யேபி ஸஂஜ்ஞாதிவ்யபதேஶநிபஂதநைர்விஶேஷைரந்யத்வஂ ப்ரகாஶயந்தி. ஏவஂ ஜ்ஞாநதர்ஶநே அப்யாத்மநி ஸஂபத்தே ஆத்ம– த்ரவ்யாதவிபக்தப்ரதேஶத்வேநாநந்யேபி ஸஂஜ்ஞாதிவ்யபதேஶநிபஂதநைர்விஶேஷைஃ ப்ருதக்த்வமாஸாதயதஃ, ஸ்வபாவதஸ்து நித்யமப்ருதக்த்வமேவ பிப்ரதஃ.. ௫௧–௫௨..
-----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [பரமாணுப்ரரூபிதாஃ] பரமாணுமேஂ ப்ரரூபித கியே ஜாநே வாலே ஐஸே [வர்ணரஸகஂதஸ்பர்ஶாஃ] வர்ண–ரஸ–கஂத–ஸ்பர்ஶ [த்ரவ்யாத் அநந்யாஃ ச] த்ரவ்யஸே அநந்ய வர்ததே ஹுஏ [விஶேஷைஃ] [வ்யபதேஶகே காரணபூத] விஶேஷோஂ த்வாரா [அந்யத்வப்ரகாஶகாஃ பவந்தி] அந்யத்வகோ ப்ரகாஶித கரநேவாலே ஹோதே ஹைஂ [– ஸ்வபாவஸே அந்யரூப நஹீஂ ஹை]; [ததா] இஸ ப்ரகார [ஜீவநிபத்தே] ஜீவமேஂ ஸம்பத்த ஐஸே [தர்ஶநஜ்ஞாநே] தர்ஶந–ஜ்ஞாந [அநந்யபூதே] [ஜீவத்ரவ்யஸே] அநந்ய வர்ததே ஹுஏ [வ்யபதேஶதஃ] வ்யபதேஶ த்வாரா [ப்ருதக்த்வஂ குருதே ஹி] ப்ருதக்த்வ கரதே ஹைஂ. [நோ ஸ்வபாவாத்] ஸ்வபாவஸே நஹீஂ.
டீகாஃ– த்ரஷ்டாந்தரூப ஔர த்ரார்ஷ்டாந்தரூப பதார்தபூர்வக, த்ரவ்ய ததா குணோஂகே அபிந்ந–பதார்தபநேகே வ்யாக்யாநகா யஹ உபஸஂஹார ஹை.
வர்ண–ரஸ–கஂத–ஸ்பர்ஶ வாஸ்தவமேஂ பரமாணுமேஂ ப்ரரூபித கியே ஜாதே ஹைஂ; வே பரமாணுஸே அபிந்ந ப்ரதேஶவாலே ஹோநேகே காரண அநந்ய ஹோநே பர பீ, ஸஂஜ்ஞாதி வ்யபதேஶகே காரணபூத விஶேஷோஂ த்வாரா அந்யத்வகோ ப்ரகாஶித கரதே ஹைஂ. இஸ ப்ரகார ஆத்மாமேஂ ஸம்பத்த ஜ்ஞாந–தர்ஶந பீ ஆத்மத்ரவ்யஸே அபிந்ந ப்ரதேஶவாலே ஹோநேகே காரண அநந்ய ஹோநே பர பீ, ஸஂஜ்ஞாதி வ்யபதேஶகே காரணபூத விஶேஷோஂ த்வாரா ப்ருதக்பநேகோ ப்ராப்த ஹோதே ஹைஂ, பரந்து ஸ்வபாவஸே ஸதைவ அப்ருதக்பநே கோ ஹீ தாரண கரதே ஹைஂ.. ௫௧–௫௨..
இஸ ப்ரகார உபயோககுணகா வ்யாக்யாந ஸமாப்த ஹுஆ. -------------------------------------------------------------------------- த்ரார்ஷ்டாந்த = த்ரஷ்டாந்த த்வாரா ஸமஜாாந ஹோ வஹ பாத; உபமேய. [யஹா பரமாணு ஔர வர்ணாதிக த்ரஷ்டாந்தரூப பதார்த ஹைஂ ததா
௯௨