தர்மஸ்ய கதிஹேதுத்வே த்ரஷ்டாஂதோயம்.
ய்தோதகஂ ஸ்வயமகச்சதகமயச்ச ஸ்வயமேவ கச்சதாஂ மத்ஸ்யாநாமுதாஸீநாவிநாபூதஸஹாய– காரணமாத்ரத்வேந கமநமநுக்ருஹ்ணாதி, ததா தர்மோபி ஸ்வயமகச்சந் அகமயஂஶ்ச ஸ்வயமேவ கச்சதாஂ ஜீவபுத்கலாநாமுதாஸீநாவிநாபூதஸஹாயகாரணமாத்ரத்வேந கமநமுநக்ருஹ்ணாதி இதி..௮௫..
டிதிகிரியாஜுத்தாணஂ காரணபூதஂ து புடவீவ.. ௮௬..
ஸ்திதிக்ரியாயுக்தாநாஂ காரணபூதஂ து ப்ருதிவீவ.. ௮௬..
-----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, தர்மகே கதிஹேதுத்வகா த்ரஷ்டாந்த ஹை.
ஜிஸ ப்ரகார பாநீ ஸ்வயஂ கமந ந கரதா ஹுஆ ஔர [பரகோ] கமந ந கராதா ஹுஆ, ஸ்வயமேவ கமந கரதீ ஹுஈ மசலியோஂகோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரரூபஸே கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை, உஸீ ப்ரகார தர்ம [தர்மாஸ்திகாய] பீ ஸ்வயஂ கமந ந கரதா ஹுஆ ஐர [பரகோ] கமந ந கராதா ஹுஆ, ஸ்வயமேவ கமந கரதே ஹுஏ ஜீவ–புத்கலோஂகோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரரூபஸே கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை.. ௮௫..
அந்வயார்தஃ– [யதா] ஜிஸ ப்ரகார [தர்மத்ரவ்யஂ பவதி] தர்மத்ரவ்ய ஹை [ததா] உஸீ ப்ரகார [அதர்மாக்யம் த்ரவ்யம்] அதர்ம நாமகா த்ரவ்ய பீ [ஜாநீஹி] ஜாநோ; [தத் து] பரந்து வஹ [கதிக்ரியாயுக்தகோ காரணபூத ஹோநேகே பதலே] [ஸ்திதிக்ரியாயுக்தாநாம்] ஸ்திதிக்ரியாயுக்தகோ [ப்ருதிவீ இவ] ப்ருத்வீகீ பாதி [காரணபூதம்] காரணபூத ஹை [அர்தாத் ஸ்திதிக்ரியாபரிணத ஜீவ–புத்கலோஂகோ நிமித்தபூத ஹை].
-------------------------------------------------------------------------- கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரநா அர்தாத் கமநமேஂ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப [நிமித்தரூப] காரணமாத்ர ஹோநா.
பண த்ரவ்ய ஆ சே ப்ருத்வீ மாபக ஹேது திதிபரிணமிதநே. ௮௬.
௧௩௬