கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
அதர்மஸ்வரூபாக்யாநமேதத். யதா தர்மஃ ப்ரஜ்ஞாபிதஸ்ததாதர்மோபி ப்ரஜ்ஞாபநீயஃ. அயஂ து விஶேஷஃ. ஸ கதிக்ரியாயுக்தா– நாமுதகவத்காரணபூத; ஏஷஃ புநஃ ஸ்திதிக்ரியாயுக்தாநாஂ ப்ருதிவீவத்காரணபூதஃ. யதா ப்ருதிவீ ஸ்வயஂ பூர்வமேவ திஷ்டஂதீ பரமஸ்தாபயஂதீ ச ஸ்வயேவ திஷ்டதாமஶ்வாதீநா முதாஸீநா–விநாபூதஸஹாயகாரணமாத்ரத்வேந ஸ்திதிமநுக்ருஹ்ணாதி ததாதர்மாபி ஸ்வயஂ பூர்வமேவ திஷ்டந் பரமஸ்தாபயஂஶ்ச ஸ்வயமேவ திஷ்டதாஂ ஜீவபுத்கலாநாமுதாஸீநாவிநாபூதஸஹாயகாரணமாத்ரத்வேந ஸ்திதிமநுக்ருஹ்ணாதீதி..௮௬..
தோ வி ய மயா விபத்தா அவிபத்தா லோயமேத்தா ய.. ௮௭..
த்வாவபி ச மதௌ விபக்தாவவிபக்தௌ லோகமாத்ரௌ ச.. ௮௭..
-----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, அதர்மகே ஸ்வரூபகா கதந ஹை.
ஜிஸ ப்ரகார தர்மகா ப்ரஜ்ஞாபந கியா கயா, உஸீ ப்ரகார அதர்மகா பீ ப்ரஜ்ஞாபந கரநே யோக்ய ஹை. பரந்து யஹ [நிம்நோக்தாநுஸார] அந்தர ஹைஃ வஹ [–தர்மாஸ்திகாய] கதிக்ரியாயுக்தகோ பாநீகீ பாதி காரணபூத ஹை ஔர யஹ [அதர்மாஸ்திகாய] ஸ்திதிக்ரியாயுக்தகோ ப்ருத்வீகீ பாதி காரணபூத ஹை. ஜிஸ ப்ரகார ப்ருத்வீ ஸ்வயஂ பஹலேஸே ஹீ ஸ்திதிரூப [–ஸ்திர] வர்ததீ ஹுஈ ததா பரகோ ஸ்திதி [–ஸ்திரதா] நஹீஂ கராதீ ஹுஈ, ஸ்வயமேவ ஸ்திதிரூபஸே பரிணமித ஹோதே ஹுஏ அஶ்வாதிககோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரகே ரூபமேஂ ஸ்திதிமேஂ அநுக்ரஹ கரதீ ஹை, உஸீ ப்ரகார அதர்ம [அதர்மாஸ்திகாய] பீ ஸ்வயஂ பஹலேஸே ஹீ ஸ்திதிரூபஸே வர்ததா ஹுஆ ஔர பரகோ ஸ்திதி நஹீஂ கராதா ஹுஆ, ஸ்வயமேவ ஸ்திதிரூப பரிணமித ஹோதே ஹுஏ ஜீவ–புத்கலோஂகோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரகே ரூபமேஂ ஸ்திதிமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை.. ௮௬..
அந்வயார்தஃ– [கமநஸ்திதீ] [ஜீவ–புத்கலகீ] கதி–ஸ்திதி [ச] ததா [அலோகலோகஂ] அலோக ஔர லோககா விபாக, [யயோஃ ஸத்பாவதஃ] உந தோ த்ரவ்யோஂகே ஸத்பாவஸே [ஜாதம்] ஹோதா ஹை. [ச] ஔர [த்வௌ அபி] வே தோநோஂ [விபக்தௌ] விபக்த, [அவிபக்தௌ] அவிபக்த [ச] ஔர [லோகமாத்ரௌ] லோகப்ரமாண [மதௌ] கஹே கயே ஹைஂ. --------------------------------------------------------------------------
தே உபய பிந்ந–அபிந்ந சே நே ஸகளலோகப்ரமாண சே. ௮௭.