தர்மாதர்மஸத்பாவே ஹேதூபந்யாஸோயம்
தர்மாதர்மௌ வித்யேதே. லோகாலோகவிபாகாந்யதாநுபபத்தேஃ. ஜீவாதிஸர்வபதார்தாநாமேகத்ர வ்ருத்திரூபோ லோகஃ. ஶுத்தைகாகாஶவ்ருத்திரூபோலோகஃ. தத்ர ஜீவபுத்கலௌ ஸ்வரஸத ஏவ கதிதத்பூர்வ–ஸ்திதிபரிணாமாபந்நௌ. தயோர்யதி கதிபரிணாமஂ தத்பூர்வஸ்திதிபரிணாமஂ வா ஸ்வயமநுபவதோர்பஹிரங்கஹேதூ தர்மாதர்மோ ந பவேதாம், ததா தயோர்நிரர்கலகதிஸ்திதிபரிணாமத்வாதலோகேபி வ்ருத்திஃ கேந வார்யேத. ததோ ந லோகாலோகவிபாகஃ ஸித்யேத. தர்மாதர்மயோஸ்து ஜீவபுத்கலயோர்கதிதத்பூர்வஸ்தித்யோர்பஹிரங்கஹேதுத்வேந ஸத்பாவேப்யுபகம்யமாநே லோகாலோகவிபாகோ ஜாயத இதி. கிஞ்ச தர்மாதர்மோ த்வாவபி பரஸ்பரஂ ப்ருதக்பூதாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தத்வாத்விபக்தௌ. ஏகக்ஷேத்ராவகாடத்வாதபிக்தௌ. நிஷ்க்ரியத்வேந ஸகலலோகவர்திநோ– ர்ஜீவபுத்கலயோர்கதிஸ்தித்யுபக்ரஹகரணால்லோகமாத்ராவிதி.. ௮௭.. -----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, தர்ம ஔர அதர்மகே ஸத்பாவகீ ஸித்தி லியே ஹேது தர்ஶாயா கயா ஹை.
தர்ம ஔர அதர்ம வித்யமாந ஹை, க்யோஂகி லோக ஔர அலோககா விபாக அந்யதா நஹீஂ பந ஸகதா. ஜீவாதி ஸர்வ பதார்தோஂகே ஏகத்ர–அஸ்தித்வரூப லோக ஹை; ஶுத்த ஏக ஆகாஶகே அஸ்தித்வரூப அலோக ஹை. வஹா, ஜீவ ஔர புத்கல ஸ்வரஸஸே ஹீ [ஸ்வபாவஸே ஹீ] கதிபரிணாமகோ ததா கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகோ ப்ராப்த ஹோதே ஹைஂ. யதி கதிபரிணாம அதவா கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகா ஸ்வயஂ அநுபவ கரநேவாலே உந ஜீவ–புத்கலகோ பஹிரஂக ஹேது தர்ம ஔர அதர்ம ந ஹோ, தோ ஜீவ–புத்கலகே நிரர்கல கதிபரிணாம ஔர ஸ்திதிபரிணாம ஹோநேஸே அலோகமேஂ பீ உநகா [ஜீவ –புத்கலகா] ஹோநா கிஸஸே நிவாரா ஜா ஸகதா ஹை? [கிஸீஸே நஹீஂ நிவாரா ஜா ஸகதா.] இஸலியே லோக ஔர அலோககா விபாக ஸித்த நஹீஂ ஹோதா. பரந்து யதி ஜீவ–புத்கலகீ கதிகே ஔர கதிபூர்வக ஸ்திதிகே பஹிரஂக ஹேதுஓஂஂகே ரூபமேஂ தர்ம ஔர அதர்மகா ஸத்பாவ ஸ்வீகார கியா ஜாயே தோ லோக ஔர அலோககா விபாக [ஸித்த] ஹோதா ஹை . [இஸலியே தர்ம ஔர அதர்ம வித்யமாந ஹை.] ஔர [உநகே ஸம்பந்தமேஂ விஶேஷ விவரண யஹ ஹை கி], தர்ம ஔர அதர்ம தோநோஂ பரஸ்பர ப்ருதக்பூத அஸ்தித்வஸே நிஷ்பந்ந ஹோநேஸே விபக்த [பிந்ந] ஹைஂ; ஏகக்ஷேத்ராவகாஹீ ஹோநேஸே அவிபக்த [அபிந்ந] ஹைஂ; ஸமஸ்த லோகமேஂ வித்யமாந ஜீவ –புத்கலோஂகோ கதிஸ்திதிமேஂ நிஷ்க்ரியரூபஸே அநுக்ரஹ கரதே ஹைஂ இஸலியே [–நிமித்தரூப ஹோதே ஹைஂ இஸலியே] லோகப்ரமாண ஹைஂ.. ௮௭.. -------------------------------------------------------------------------- நிரர்கல=நிரஂகுஶ; அமர்யாதித.
௧௩௮