கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
தே ஸகபரிணாமேஹிஂ து கமணஂ டாணஂ ச குவ்வஂதி.. ௮௯..
தே ஸ்வகபரிணாமைஸ்து கமநஂ ஸ்தாநஂ ச குர்வந்தி.. ௮௯..
தர்மாதர்மயோரௌதாஸீந்யே ஹேதூபந்யாஸோயம்.
தர்மஃ கில ந ஜீவபுத்கலாநாஂ கதாசித்கதிஹேதுத்வமப்யஸ்யதி, ந கதாசித்ஸ்திதிஹேதுத்வமதர்மஃ. தௌ ஹி பரேஷாஂ கதிஸ்தித்யோர்யதி முக்யஹேதூ ஸ்யாதாஂ ததா யேஷாஂ கதிஸ்தேஷாஂ கதிரேவ ந ஸ்திதிஃ, யேஷாஂ ஸ்திதிஸ்தேஷாஂ ஸ்திதிரேவ ந கதிஃ. தத ஏகேஷாமபி கதிஸ்திதிதர்ஶநாதநுமீயதே ந தௌ தயோர்முக்யஹேதூ. கிஂ து வ்யவஹாரநயவ்யவஸ்தாபிதௌ உதாஸீநௌ. கதமேவஂ கதிஸ்திதிமதாஂ பதார்தோநாஂ கதிஸ்திதீ பவத இதி -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [யேஷாஂ கமநஂ வித்யதே] [தர்ம–அதர்ம கதி–ஸ்திதிகே முக்ய ஹேது நஹீஂ ஹைஂ, க்யோஂகி] ஜிந்ஹேஂ கதி ஹோதீ ஹை [தேஷாம் ஏவ புநஃ ஸ்தாநஂ ஸஂபவதி] உந்ஹீஂகோ பிர ஸ்திதி ஹோதீ ஹை [ஔர ஜிந்ஹேஂ ஸ்திதி ஹோதீ ஹை உந்ஹீஂகோ பிர கதி ஹோதீ ஹை]. [தே து] வே [கதிஸ்திதிமாந பதார்த] தோ [ஸ்வகபரிணாமைஃ] அபநே பரிணாமோஂஸே [கமநஂ ஸ்தாநஂ ச] கதி ஔர ஸ்திதி [குர்வந்தி] கரதே ஹைஂ.
டீகாஃ– யஹ, தர்ம ஔர அதர்மகீ உதாஸீநதாகே ஸம்பந்தமேஂ ஹேது கஹா கயா ஹை.
வாஸ்தவமேஂ [நிஶ்சயஸே] தர்ம ஜீவ–புத்கலோஂகோ கபீ கதிஹேது நஹீஂ ஹோதா, அதர்ம கபீ ஸ்திதிஹேது நஹீஂ ஹோதா; க்யோஂகி வே பரகோ கதிஸ்திதிகே யதி முக்ய ஹேது [நிஶ்சயஹேது] ஹோஂ, தோ ஜிந்ஹேஂ கதி ஹோ உந்ஹேஂ கதி ஹீ ரஹநா சாஹியே, ஸ்திதி நஹீஂ ஹோநா சாஹியே, ஔர ஜிந்ஹேஂ ஸ்திதி ஹோ உந்ஹேஂ ஸ்திதி ஹீ ரஹநா சாஹியே, கதி நஹீஂ ஹோநா சாஹியே. கிந்து ஏககோ ஹீ [–உஸீ ஏக பதார்தகோ] கதி ஔர ஸ்திதி தேகநேமே ஆதீ ஹை; இஸலியே அநுமாந ஹோ ஸகதா ஹை கி வே [தர்ம–அதர்ம] கதி–ஸ்திதிகே முக்ய ஹேது நஹீஂ ஹைஂ, கிந்து வ்யவஹாரநயஸ்தாபித [வ்யவஹாரநய த்வாரா ஸ்தாபித – கதித] உதாஸீந ஹேது ஹைஂ. --------------------------------------------------------------------------
தே ஸர்வ நிஜ பரிணாமதீ ஜ கரே கதிஸ்திதிபாவநே. ௮௯.