கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
அத காலத்ரவ்யவ்யாக்யாநம்.
தோண்ஹஂ ஏஸ ஸஹாவோ காலோ கணபஂகுரோ ணியதோ.. ௧௦௦..
த்வயோரேஷ ஸ்வபாவஃ காலஃ க்ஷணபங்குரோ நியதஃ.. ௧௦௦..
வ்யவஹாரகாலஸ்ய நிஶ்சயகாலஸ்ய ச ஸ்வரூபாக்யாநமேதத்.
த்த்ர க்ரமாநுபாதீ ஸமயாக்யஃ பர்யாயோ வ்யவஹாரகாலஃ, ததாதாரபூதஂ த்ரவ்யஂ நிஶ்சயகாலஃ. த்த்ர வ்யவஹாரகாலோ நிஶ்சயகாலபர்யாயரூபோபி ஜீவபுத்கலாநாஂ பரிணாமேநாவச்சித்யமாநத்வாத்தத்பரிணாமபவ இத்யுபகீயதே, ஜீவபுத்கலாநாஂ பரிணாமஸ்து பஹிரங்கநிமித்தபூதத்ரவ்யகாலஸத்பாவே ஸதி ஸஂபூதத்வாத்ர்ரவ்ய– ----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [காலஃ பரிணாமபவஃ] கால பரிணாமஸே உத்பந்ந ஹோதா ஹை [அர்தாத் வ்யவஹாரகால கா மாப ஜீவ–புத்கலோஂகே பரிணாம த்வாரா ஹோதா ஹை]; [பரிணாமஃ த்ரவ்யகாலஸஂபூதஃ] பரிணாம த்ரவ்யகாலஸே உத்பந்ந ஹோதா ஹை.– [த்வயோஃ ஏஷஃ ஸ்வபாவஃ] யஹ, தோநோஂகா ஸ்வபாவ ஹை. [காலஃ க்ஷணபுங்குரஃ நியதஃ] கால க்ஷணபஂகுர ததா நித்ய ஹை.
டீகாஃ– யஹ, வ்யவஹாரகால ததா நிஶ்சயகாலகே ஸ்வரூபகா கதந ஹை.
வஹா, ‘ஸமய’ நாமகீ ஜோ க்ரமிக பர்யாய ஸோ வ்யவஹாரகால ஹை; உஸகே ஆதாரபூத த்ரவ்ய வஹ நிஶ்சயகால ஹை.
வஹா, வ்யவஹாரகால நிஶ்சயகாலகீ பர்யாயரூப ஹோநே பர பீ ஜீவ–புத்கலோஂகே பரிணாமஸே மாபா ஜாதா ஹை – ஜ்ஞாத ஹோதா ஹை இஸலியே ‘ஜீவ–புத்கலோஂகே பரிணாமஸே உத்பந்ந ஹோநேவாலா’ கஹலாதா ஹை; ஔர ஜீவ–புத்கலோஂகே பரிணாம பஹிரஂக–நிமித்தபூத த்ரவ்யகாலகே ஸத்பாவமேஂ உத்பந்ந ஹோநேகே காரண ‘த்ரவ்யகாலஸே உத்பந்ந ஹோநேவாலே’ கஹலாதே ஹைஂ. வஹா தாத்பர்ய யஹ ஹை கி – வ்யவஹாரகால ஜீவ–புத்கலோஂகே பரிணாம த்வாரா --------------------------------------------------------------------------
–ஆ சே ஸ்வபாவோ உபயநா; க்ஷணபஂகீ நே த்ருவ காள சே. ௧௦௦.