ரூபத்வமேகரூபத்வமநந்தபர்யாயத்வமேகபர்யாயத்வஂ ச ப்ரதிபாதிதஂ ஸத்தாயாஸ்தத்ஸர்வஂ ததநர்தாந்தரபூதஸ்ய த்ரவ்யாஸ்யைவ த்ரஷ்டவ்யம். ததோ ந கஶ்சிதபி தேஷு ஸத்தா விஶேஷோவஶிஷ்யேத யஃ ஸத்தாஂ வஸ்துதோ த்ரவ்யாத்ப்ருதக் வ்யவஸ்தாபயேதிதி.. ௯..
குணபஜ்ஜயாஸயஂ வா ஜஂ தஂ பண்ணஂதி ஸவ்வண்ஹு.. ௧௦..
குணபயாயாஶ்ரயஂ வா யத்தத்பணந்தி ஸர்வஜ்ஞா.. ௧௦..
அத்ர த்ரேதா த்ரவ்யலக்ஷணமுக்தம். ஸத்ர்ரவ்யலக்ஷணம் உக்தலக்ஷணாயாஃ ஸத்தாயா அவிஶேஷாத்ர்ரவ்யஸ்ய ஸத்ஸ்வரூபமேவ லக்ஷணம். ந சாநேகாந்தாத்மகஸ்ய த்ரவ்யஸ்ய ஸந்மாத்ரமேவ ஸ்வஂ ரூபஂ யதோ லக்ஷ்யலக்ஷணவிபாகாபாவ இதி. உத்பாத– ----------------------------------------------------------------------------- அநேகபநா, ஸர்வபதார்தஸ்திதபநா, ஏகபதார்தஸ்திதபநா, விஶ்வரூபபநா, ஏகரூபபநா, அநந்தபர்யாயமயபநா ஔர ஏகபர்யாயமயபநா கஹா கயா வஹ ஸர்வ ஸத்தாஸே அநர்தாஂதரபூத [அபிந்நபதார்தபூத, அநந்யபதார்தபூத] த்ரவ்யகோ ஹீ தேகநா [அர்தாத் ஸத்பநா, அஸத்பநா, த்ரிலக்ஷணபநா, அத்ரிலக்ஷணபநா ஆதி ஸமஸ்த ஸத்தாகே விஶேஷ த்ரவ்யகே ஹீ ஹை ஐஸா மாநநா]. இஸலியே உநமேஂ [–உந ஸத்தாகே விஶேஷோமேஂ] கோஈ ஸத்தாவிஶேஷ ஶேஷ நஹீஂ ரஹதா ஜோ கி ஸத்தாகோ வஸ்துதஃ [பரமார்ததஃ] த்ரவ்யஸே ப்ருதக் ஸ்தாபித கரே .. ௯..
அந்வயார்தஃ– [யத்] ஜோ [ஸல்லக்ஷணகம்] ‘ஸத்’ லக்ஷணவாலா ஹை, [உத்பாதவ்யயத்ருவத்வஸஂயுக்தம்] ஜோ உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யஸஂயுக்த ஹை [வா] அதவா [குணபர்யாயாஶ்ரயம்] ஜோ குணபர்யாயோஂகா ஆஶ்ரய ஹை, [தத்] உஸேே [ஸர்வஜ்ஞாஃ] ஸர்வஜ்ஞ [த்ரவ்யஂ] த்ரவ்ய [பணந்தி] கஹதே ஹைஂ.
டீகாஃ– யஹா தீந ப்ரகாரஸே த்ரவ்யகா லக்ஷண கஹா ஹை.
‘ஸத்’ த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹை. புர்வோக்த லக்ஷணவாலீ ஸத்தாஸே த்ரவ்ய அபிந்ந ஹோநேகே காரண ‘ஸத்’ ஸ்வரூப ஹீ த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹை. ஔர அநேகாந்தாத்மக த்ரவ்யகா ஸத்மாத்ர ஹீ ஸ்வரூப நஹீஂ ஹை கி ஜிஸஸே லக்ஷ்யலக்ஷணகே விபாககா அபாவ ஹோ. [ஸத்தாஸே த்ரவ்ய அபிந்ந ஹை இஸலியே த்ரவ்யகா ஜோ ஸத்தாரூப ஸ்வரூப வஹீ --------------------------------------------------------------------------
சே ஸத்த்வ லக்ஷண ஜேஹநுஂ, உத்பாதவ்யயத்ருவயுக்த ஜே,
குணபர்யயாஶ்ரய ஜேஹ, தேநே த்ரவ்ய ஸர்வஜ்ஞோ கஹே. ௧௦.
௨௬