கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
வ்யயத்ரௌவ்யாணி வா த்ரவ்யலக்ஷணம். ஏகஜாத்யவிரோதிநி க்ரமபுவாஂ பாவாநாஂ ஸஂதாநே பூர்வபாவவிநாஶஃ ஸுமச்சேதஃ, உத்தரபாவப்ராதுர்பாவஶ்ச ஸமுத்பாதஃ, பூர்வோதரபாவோச்சேதோத்பாதயோரபி ஸ்வஜாதேரபரித்யாகோ த்ரௌவ்யம். தாநி ஸாமாந்யாதேஶாத–பிந்நாநி விஶேஷாதேஶாத்பிந்நாநி யுகபத்பாவீநி ஸ்வபாவபூதாநி த்ரவ்யஸ்ய லக்ஷணஂ பவந்தீதி. குணபர்யாயா வா த்ரவ்யலக்ஷணம். அநேகாந்தாத்மகஸ்ய வஸ்துநோந்வயிநோ விஶேஷா குணா வ்யதிரேகிணஃ பர்யாயாஸ்தே த்ரவ்யே யௌகபத்யேந க்ரமேண ச ப்ரவர்தமாநாஃ கதஞ்சித்பிந்நாஃ கதஞ்சிதபிந்நாஃ ஸ்வபாவபூதாஃ த்ரவ்யலக்ஷணதாமா– ----------------------------------------------------------------------------- த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹை. ப்ரஶ்நஃ–– யதி ஸத்தா ஔர த்ரவ்ய அபிந்ந ஹை – ஸத்தா த்ரவ்யகா ஸ்வரூப ஹீ ஹை, தோ ‘ஸத்தா லக்ஷண ஹை ஔர த்ரவ்ய லக்ஷ்ய ஹை’ – ஐஸா விபாக கிஸப்ரகார கடித ஹோதா ஹை? உத்தரஃ–– அநேகாந்தாத்மக த்ரவ்யகே அநந்த ஸ்வரூப ஹைேஂ, உநமேஂஸே ஸத்தா பீ உஸகா ஏக ஸ்வரூப ஹை; இஸலியே அநந்தஸ்வரூபவாலா த்ரவ்ய லக்ஷ்ய ஹை ஔர உஸகா ஸத்தா நாமகா ஸ்வரூப லக்ஷண ஹை – ஐஸா லக்ஷ்யலக்ஷணவிபாக அவஶ்ய கடித ஹோதா ஹை. இஸப்ரகார அபாதிதரூபஸே ஸத் த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹை.]
அதவா, உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்ய த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹை. ௧ஏக ஜாதிகா அவிரோதக ஐஸா ஜோ க்ரமபாவீ
பாவோஂகா ப்ரவாஹ உஸமேஂ பூர்வ பாவகா விநாஶ ஸோ வ்யய ஹை, உத்தர பாவகா ப்ராதுர்பாவ [–பாதகே பாவகீ அர்தாத வர்தமாந பாவகீ உத்பத்தி] ஸோ உத்பாத ஹை ஔர பூர்வ–உத்தர பாவோஂகே வ்யய–உத்பாத ஹோநே பர பீ ஸ்வஜாதிகா அத்யாக ஸோ த்ரௌவ்ய ஹை. வே உத்பாத–வ்யய–த்ரௌவ்ய –– ஜோ–கி ஸாமாந்ய ஆதேஶஸே அபிந்ந ஹைஂ [அர்தாத ஸாமாந்ய கதநஸே த்ரவ்யஸே அபிந்ந ஹைஂ], விஶேஷ ஆதேஶஸே [த்ரவ்யஸே] பிந்ந ஹைஂ, யுகபத் வர்ததே ஹைேஂ ஔர ஸ்வபாவபூத ஹைஂ வே – த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹைஂ.
வ்யதிரேகீ விஶேஷ வே பர்யாயேஂ ஹைஂ. வே குணபர்யாயேஂ [குண ஔர பர்யாயேஂ] – ஜோ கி த்ரவ்யமேஂ ஏக ஹீ ஸாத ததா க்ரமஶஃ ப்ரவர்ததே ஹைஂ, [த்ரவ்யஸே] கதஂசித பிந்ந ஔர கதஂசித அபிந்ந ஹைஂ ததா ஸ்வபாவபூத ஹைஂ வே – த்ரவ்யகா லக்ஷண ஹைஂ.
--------------------------------------------------------------------------
௧. த்ரவ்யமேஂ க்ரமபாவீ பாவோஂகா ப்ரவாஹ ஏக ஜாதிகோ கஂடித நஹீஂ கரதா–தோதா நஹீஂ ஹை அர்தாத் ஜாதி–அபேக்ஷாஸே ஸதைவ ஏகத்வ ஹீ ரகதா ஹை.
௨. அந்வய ஔர வ்யதிரேககே லியே ப்ருஷ்ட ௧௪ பர டிப்பணீ தேகியே.