பத்யந்தே. த்ரயாணாமப்யமீஷாஂ த்ரவ்யலக்ஷணாநாமேகஸ்மிந்நபிஹிதேந்யதுபயமர்தாதேவாபத்யதே. ஸச்சேதுத்பாத– வ்யயத்ரௌவ்யவச்ச குணபர்யாயவச்ச. உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவச்சேத்ஸச்ச குணபர்யாயவச்ச. குணபர்யாயவச்சேத்ஸ– ச்சோத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவச்சேதி. ஸத்தி நிந்யாநித்யஸ்வபாவத்வாத்த்ருவத்வமுத்பாதவ்யயாத்மகதாஞ்ச ப்ரதயதி, த்ருவத்வாத்மகைர்குணைருத்பாதவ்யயாத்மகைஃ பர்யாயைஶ்ச ஸஹைகத்வஞ்சாக்யாதி. உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யாணி து நித்யா–நித்யஸ்வரூபஂ பரமார்தஂ ஸதாவேதயந்தி, குணபர்யாயாஂஶ்சாத்மலாபநிபந்தநபூதாந ப்ரதயந்தி. -----------------------------------------------------------------------------
த்ரவ்யகே இந தீநோஂ லக்ஷணோஂமேஂஸே [–ஸத், உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்ய ஔர குணபர்யாயேஂ இந தீந லக்ஷணோஂமேஂஸே] ஏக கா கதந கரநே பர ஶேஷ தோநோஂ [பிநா கதந கியே] அர்தஸே ஹீ ஆஜாதே ஹைஂ. யதி த்ரவ்ய ஸத் ஹோ, தோ வஹ [௧] உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவாலா ஔர [௨] குணபர்யாயவாலா ஹோகா; யதி உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவாலா ஹோ, தோ வஹ [௧] ஸத் ஔர [௨] குணபர்யாயவாலா ஹோகா; குணபர்யாயவாலா ஹோ, தோ வஹ [௧] ஸத் ஔர [௨] உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவாலா ஹோகா. வஹ இஸப்ரகாரஃ– ஸத் நித்யாநித்யஸ்வபாவவாலா ஹோநேஸே [௧] த்ரௌவ்யகோே ஔர உத்பாதவ்யயாத்மகதாகோ ப்ரகட கரதா ஹை ததா [௨] த்ரௌவ்யாத்மக குணோஂ ஔர உத்பாதவ்யயாத்மக பர்யாயோஂகே ஸாத ஏகத்வ தர்ஶாதா ஹை. உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்ய [௧] நித்யாநித்யஸ்வரூப ௧பாரமார்திக ஸத்கோ பதலாதே ஹைஂ ததா [௨] ௨அபநே ஸ்வரூபகீ ப்ராப்திகே காரணபூத குணபர்யாயோஂகோ ப்ரகட கரதே ஹைஂ, ௩குணபர்யாயேஂ அந்வய ஔர --------------------------------------------------------------------------
௨௮
௧. பாரமார்திக=வாஸ்தவிக; யதார்த; ஸச்சா . [வாஸ்தவிக ஸத் நித்யாநித்யஸ்வரூப ஹோதா ஹை. உத்பாதவ்யய அநித்யதாகோ
ஔர த்ரௌவ்ய நித்யதாகோ பதலாதா ஹை இஸலியே உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்ய நித்யாநித்யஸ்வரூப வாஸ்தவிக ஸத்கோ பதலாதே ஹை.
இஸப்ரகார ‘த்ரவ்ய உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவாலா ஹை ’ ஐஸா கஹநேஸே ‘வஹ ஸத் ஹை’ ஐஸா பீ பிநா கஹே ஹீ ஆஜாதா ஹை.]
௨. அபநே= உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யகே. [யதி குண ஹோ தபீ த்ரௌவ்ய ஹோதா ஹை ஔர யதி பர்யாயேஂ ஹோஂ தபீ உத்பாதவ்யய ஹோதா
ஹை; இஸலியே யதி குணபர்யாயேஂ ந ஹோஂ தோ உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்ய அபநே ஸ்வரூபகோ ப்ராப்த ஹோ ஹீ நஹீஂ ஸகதே. இஸப்ரகார
‘த்ரவ்ய உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யவாலா ஹை’ –ஐஸா கஹநேஸே வஹ குணபர்யாயவாலா பீ ஸித்த ஹோ ஜாதா ஹை.]
௩. ப்ரதம தோ, குணபர்யாயேஂ அந்வய த்வாரா த்ராவ்யகோ ஸிூசத கரதே ஹைஂ ஔர வ்யதிரேக த்வாரா உத்பாதவ்யயநே ஸிூசத கரதே ஹைஂ ;
இஸப்ரகார வே உத்பாதவ்யயத்ரௌவ்யகோ ஸிூசத கரதே ஹைஂ. தூஸரே, குணபர்யாயேஂ அந்வய த்வாரா நித்யதாகோ பதலாதே ஹைஂ ஔர
வ்யதிரேக த்வாரா அநித்யதகோ பதலாதே ஹைஂ ; –இஸப்ரகார வே நித்யாநித்யஸ்வரூப ஸத்கோ பதலாதே ஹைஂ.