கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
ஜீவஸ்யோத்பாதவ்யயஸதுச்சேதாஸதுத்பாதகர்த்ருத்வோபபத்த்யுபஸஂஹாரோயம். த்ரவ்யஂ ஹி ஸர்வதாவிநஷ்டாநுத்பந்நமாம்நதம் ததோ ஜீவத்ரவ்யஸ்ய த்ரவ்யரூபேண நித்யத்வமுபந்யஸ்தம் தஸ்யைவ தேவாதிபர்யாயரூபேண ப்ராதுர்பவதோ பாவகர்த்ருத்வமுக்தஂ; தஸ்யைவ ச மநுஷ்யாதிபர்யாயரூபேண வ்யயதோபாவகர்த்ருத்வமாக்யாதஂ; தஸ்யைவ ச ஸதோ தேவாதிபர்யாயஸ்யோச்சேதமாரபமாணஸ்ய பாவாபாவ– கர்த்ருத்வமுதிதஂ; தஸ்யைவ சாஸதஃ புநர்மநுஷ்யாதிபர்யாயஸ்யோத்பாதமாரபமாணஸ்யாபாவபாவகர்த்ருத்வமபிஹிதம் ஸர்வமிதமநவத்யஂ த்ரவ்யபர்யாயாணாமந்யதரகுணமுக்யத்வேந வ்யாக்யாநாத் ததா ஹி–யதா ஜீவஃ பர்யாய–குணத்வேந த்ரவ்யமுக்யத்வேந விவக்ஷ்யதே ததா நோத்பத்யதே, ந விநஶ்யதி, ந ச க்ரமவ்ருத்த்யாவர்தமாநத்வாத் -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [ஏவம்] இஸப்ரகார [குணபர்யயைஃ ஸஹித] குணபர்யாய ஸஹித [ஜீவஃ] ஜீவ [ஸஂஸரந்] ஸஂஸரண கரதா ஹுஆ [பாவம்] பாவ, [அபாவம்] அபாவ, [பாவாபாவம்] பாவாபாவ [ச] ஔர [அபாவபாவம்] அபாவபாவகோ [கரோதி] கரதா ஹை.
டீகாஃ– யஹ, ஜீவ உத்பாத, வ்யய, ஸத்–விநாஶ ஔர அஸத்–உத்பாதகா கர்த்ருத்வ ஹோநேகீ ஸித்திரூப உபஸஂஹார ஹை.
த்ரவ்ய வாஸ்தவமேஂ ஸர்வதா அவிநஷ்ட ஔர அநுத்பந்ந ஆகமமேஂ கஹா ஹை; இஸலியே ஜீவத்ரவ்யகோ த்ரவ்யரூபஸே நித்யபநா கஹா கயா. [௧] தேவாதிபர்யாயரூபஸே உத்பந்ந ஹோதா ஹை இஸலியே உஸீகோ [–ஜீவத்ரவ்யகோ ஹீ] பாவகா [–உத்பாதகா] கர்த்ருத்வ கஹா கயா ஹை; [௨] மநுஷ்யாதிபர்யாயரூபஸே நாஶகோ ப்ராப்த ஹோதா ஹை இஸலியே உஸீகோ அபாவகா [–வ்யயகா] கர்த்ருத்வ கஹா கயா ஹை; [௩] ஸத் [வித்யமாந] தேவாதிபர்யாயகா நாஶ கரதா ஹை இஸலியே உஸீகோ பாவாபாவகா [–ஸத்கே விநாஶகா] கர்த்ருத்வ கஹா கயா ஹை; ஔர [௪] பிரஸே அஸத் [–அவித்யமாந] மநுஷ்யாதிபர்யாயகா உத்பாத கரதா ஹை இஸலியே உஸீகோ அபாவபாவகா [– அஸத்கே உத்பாதகா] கர்த்ருத்வ கஹா கயா ஹை.
–யஹ ஸப நிரவத்ய [நிர்தோஷ, நிர்பாத, அவிருத்த] ஹை, க்யோஂகி த்ரவ்ய ஔர பர்யாயோமேஂஸே ஏககீ கௌணதாஸே ஔர அந்யகீ முக்யதாஸே கதந கியா ஜாதா ஹை. வஹ இஸ ப்ரகார ஹைஃ––