కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
వవదేసా సంఠాణా సంఖా విసయా య హోంతి తే బహుగా. తే తేసిమణణ్ణత్తే అణ్ణత్తే చావి విజ్జంతే.. ౪౬..
తే తేషామనన్యత్వే అన్యత్వే చాపి విద్యంతే.. ౪౬..
వ్యపదేశాదీనామేకాంతేన ద్రవ్యగుణాన్యత్వనిబంధనత్వమత్ర ప్రత్యాఖ్యాతమ్. యథా దేవదత్తస్య గౌరిత్యన్యత్వే షష్ఠీవ్యపదేశః, తథా వృక్షస్య శాఖా ద్రవ్యస్య గుణా ఇత్యనన్యత్వేపి. యథా దేవదత్తః ఫలమఙ్కుశేన ధనదత్తాయ వృక్షాద్వాటికాయామవచినోతీత్యన్యత్వే కారకవ్యపదేశః, తథా మృత్తికా ఘటభావం స్వయం స్వేన స్వస్మై స్వస్మాత్ స్వస్మిన్ కరోతీత్యాత్మాత్మానమాత్మనాత్మనే ఆత్మన ఆత్మని -----------------------------------------------------------------------------
అన్వయార్థః– [వ్యపదేశాః] వ్యపదేశ, [సంస్థానాని] సంస్థాన, [సంఖ్యాః] సంఖ్యాఏఁ [చ] ఔర [విషయాః] విషయ [తే బహుకాః భవన్తి] అనేక హోతే హైం. [తే] వే [వ్యపదేశ ఆది], [తేషామ్] ద్రవ్య– గుణోంకే [అన్యత్వే] అన్యపనేమేం [అనన్యత్వే చ అపి] తథా అనన్యపనేమేం భీ [విద్యంతే] హో సకతే హైం.
టీకాః– యహాఁ వ్యపదేశ ఆది ఏకాన్తసే ద్రవ్య–గుణోంకే అన్యపనేకా కారణ హోనేకా ఖణ్డన కియా హై.
జిస ప్రకార ‘దేవదత్తకీ గాయ’ ఇస ప్రకార అన్యపనేమేం షష్ఠీవ్యపదేశ [–ఛఠవీం విభక్తికా కథన] హోతా హైే, ఉసీ ప్రకార ‘వృక్షకీ శాఖా,’ ‘ద్రవ్యకే గుణ’ ఐసే అనన్యపనేమేం భీ [షష్ఠీవ్యపదేశ] హోతా హైే. జిస ప్రకార‘దేవదత్త ఫలకో అంకుశ ద్వారా ధనదత్తకే లియేే వృక్ష పరసే బగీచేమేం తోడతా హై’ ఐసే అన్యపనేమేం కారకవ్యపదేశ హోతా హైే, ఉసీ ప్రకార ‘మిట్టీ స్వయం ఘటభావకో [–ఘడారూప పరిణామకో] అపనే ద్వారా అపనే లియే అపనేమేంసే అపనేమేం కరతీ హై’, ‘ఆత్మా ఆత్మకో ఆత్మా ద్వారా ఆత్మాకే లియే ఆత్మామేంసే ఆత్మామేం జానతా హై’ ఐసే అనన్యపనేమేం భీ [కారకవ్యపదేశ] హోతా హైే. జిస ప్రకార ‘ఊఁచే దేవదత్తకీ ఊఁచీ గాయ’ ఐసా అన్యపనేమేం సంస్థాన హోతా హైే, ఉసీ ప్రకార ‘విశాల వృక్షకా విశాల శాఖాసముదాయ’, మూర్త ద్రవ్యకే మూర్త గుణ’ ఐసే అనన్యపనేమేం భీ [సంస్థాన] హోతా హైే. జిస ప్రకార ‘ఏక దేవదత్తకీ దస -------------------------------------------------------------------------- వ్యపదేశ = కథన; అభిధాన. [ఇస గాథామేం ఐసా సమఝాయా హై కి–జహాఁ భేద హో వహీం వ్యపదేశ ఆది ఘటిత హోం ఐసా కుఛ నహీం హై; జహాఁ అభేద హో వహాఁ భీ వే ఘటిత హోతే హైం. ఇసలియే ద్రవ్య–గుణోంమేం జో వ్యపదేశ ఆది హోతే హైం వే కహీం ఏకాన్తసే ద్రవ్య–గుణోంకే భేదకో సిద్ధ నహీం కరతే.]
వ్యపదేశ నే సంస్థాన, సంఖ్యా, విషయ బహు యే హోయ ఛే;
తే తేమనా అన్యత్వ తేమ అనన్యతామాం పణ ఘటే. ౪౬.