ద్రవ్యగుణానామర్థాంతరభూతత్వే దోషోయమ్.
జ్ఞానీ జ్ఞానాద్యద్యర్థాంతరభూతస్తదా స్వకరణాంశమంతరేణ పరశురహితదేవదత్తవత్కరణవ్యాపారా– సమర్థత్వాదచేతయమానోచేతన ఏవ స్యాత్. జ్ఞానఞ్చ యది జ్ఞానినోర్థాంతరభూతం తదా తత్కర్త్రంశమంతరేణ దేవదత్తరహితపరశువత్తత్కర్తృత్వవ్యాపారాసమర్థత్వాదచేతయమానమచేతనమేవ స్యాత్. న చ జ్ఞానజ్ఞానినో– ర్యుతసిద్ధయోస్సంయోగేన చేతనత్వం ద్రవ్యస్య నిర్విశేషస్య గుణానాం నిరాశ్రయాణాం శూన్యత్వాదితి.. ౪౮..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– ద్రవ్య ఔర గుణోంకో అర్థాన్తరపనా హో తో యహ [నిమ్నానుసార] దోష ఆయేగా.
యది జ్ఞానీ [–ఆత్మా] జ్ఞానసే అర్థాన్తరభూత హో తో [ఆత్మా] అపనే కరణ–అంశ బినా, కుల్హాడీ రహిత దేవదత్తకీ భాఁతి, ౧కరణకా వ్యాపార కరనేమేం అసమర్థ హోనేసే నహీం చేతతా [–జానతా] హుఆ అచేతన హీ హోగా. ఔర యది జ్ఞాన జ్ఞానీసే [–ఆత్మాసే] అర్థాన్తరభూత హో తో జ్ఞాన అపనే కర్తృ–అంశకే బినా, దేవదత్త రహిత కుల్హాడీకీ భాఁతి, అపనే ౨కర్తాకా వ్యాపార కరనేమేం అసమర్థ హోనేసే నహీం చేతతా [–జానతా] హుఆ అచేతన హీ హోగా. పునశ్చ, ౩యుతసిద్ధ ఐసే జ్ఞాన ఔర జ్ఞానీకో [–జ్ఞాన ఔర ఆత్మాకో] సంయోగసే చేతనపనా హో ఐసా భీ నహీం హై, క్యోంకి నిర్విశేష ద్రవ్య ఔర నిరాశ్రయ గుణ శూన్య హోతే హైం.. ౪౮.. --------------------------------------------------------------------------
జ్ఞానకే సాథ యుక్త హోకర ఆత్మా ‘జ్ఞానవాలా [–జ్ఞానీ]’ హోతా హై ఐసా భీ నహీం హై. లకడీ ఔర మనుష్యకీ
భాఁతి జ్ఞాన ఔర ఆత్మా కభీ పృథక్ హోంగే హీ కైసే? విశేషరహిత ద్రవ్య హో హీ నహీం సకతా, ఇసలియే జ్ఞాన రహిత
ఆత్మా కైసా? ఔర ఆశ్రయ బినా గుణ హో హీ నహీం సకతా, ఇసలియే ఆత్మాకే బినా జ్ఞాన కైసా? ఇసలియే
‘లకడీ’ ఔర ‘లకడీవాలే’కీ భాఁతి ‘జ్ఞాన’ ఔర ‘జ్ఞానీ’కా యుతసిద్ధపనా ఘటిత నహీం హోతా.]
౮౮
౧. కరణకా వ్యాపార = సాధనకా కార్య. [ఆత్మా కర్తా హై ఔర జ్ఞాన కరణ హై. యది ఆత్మా జ్ఞానసే భిన్న హీ హో తో
ఆత్మా సాధనకా వ్యాపార అర్థాత్ జ్ఞానకా కార్య కరనేమేం అసమర్థ హోనేసే జాన నహీం సకేగా ఇసలియే ఆత్మాకో
అచేతనత్వ ఆ జాయేగా.]
౨. కర్తాకా వ్యాపార = కర్తాకా కార్య. [జ్ఞాన కరణ హైే ఔర ఆత్మా కర్తా హై. యది జ్ఞాన ఆత్మాసే భిన్న హీ హో తో
జ్ఞాన కర్తాకా వ్యాపార అర్థాత్ ఆత్మాకా కార్య కరనేమేం అసమర్థ హోనేసే జాన నహీం సకేగా ఇసలియే జ్ఞానకో
అచేతనపనా ఆ జావేగా.]
౩. యుతసిద్ధ = జుడకర సిద్ధ హుఏ; సమవాయసే–సంయోగసే సిద్ధ హుఏ. [జిస ప్రకార లకడీ ఔర మనుష్య పృథక్ హోనే