జీవస్య భావోదయవర్ణనమేతత్. కర్మణాం ఫలదానసమర్థతయోద్భూతిరుదయః, అనుద్భూతిరుపశమః, ఉద్భూత్యనుద్భూతీ క్షయోపశమః, అత్యంతవిశ్లేషః క్షయః, ద్రవ్యాత్మలాభహేతుకః పరిణామః. తత్రోదయేన యుక్త ఔదయికః, ఉపశమేన యుక్త ఔపశమికః, క్షయోపశమేన యుక్తః క్షాయోపశమికః, క్షయేణ యుక్తః క్షాయికః, పరిణామేన యుక్తః పారిణామికః. త ఏతే పఞ్చ జీవగుణాః. తత్రోపాధిచతుర్విధత్వనిబంధనాశ్చత్వారః, స్వభావనిబంధన ఏకః. ఏతే చోపాధిభేదాత్స్వరూపభేదాచ్చ భిద్యమానా బహుష్వర్థేషు విస్తార్యంత ఇతి.. ౫౬.. -----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– జీవకో భావోంకే ఉదయకా [–పాఁచ భావోంకీ ప్రగటతాకా] యహ వర్ణన హై. కర్మోకా ౧ఫలదానసమర్థరూపసే ఉద్భవ సో ‘ఉదయ’ హై, అనుద్భవ సో ‘ఉపశమ’ హై, ఉద్భవ తథా అనుద్భవ సో ‘క్షయోపశమ’ హై, ౨అత్యన్త విశ్లేష సో ‘క్షయ’ హై, ద్రవ్యకా ౩ఆత్మలాభ [అస్తిత్వ] జిసకా హేతు హై వహ ‘పరిణామ’ హై. వహాఁ, ఉదయసే యుక్త వహ ‘ఔదయిక’ హై, ఉపశమసే యుక్త వహ ‘ఔపశమిక’ హై, క్షయోపశమసే యుక్త వహ ‘క్షాయోపశమిక’ హై, ౪క్షయసే యుక్త వహ ‘క్షాయిక’ హై, ౫పరిణామసే యుక్త వహ ‘పారిణామిక’ హై.– ఐసే యహ పాఁచ జీవగుణ హైం. ఉనమేం [–ఇన పాఁచ గుణోంమేం] ౬ఉపాధికా చతుర్విధపనా జినకా కారణ [నిమిత్త] హై ఐసే చార హైం, స్వభావ జిసకా కారణ హై ఐసా ఏక హై. ఉపాధికే భేదసే ఔర స్వరూపకే భేదసే భేద కరనే పర, ఉన్హేం అనేక ప్రకారోంమేం విస్తృత కియా జాతా హై.. ౫౬..
--------------------------------------------------------------------------
౯౮
౧. ఫలదానసమర్థ = ఫల దేనేమేం సమర్థ.
౨. అత్యన్త విశ్లేష = అత్యన్త వియోగ; ఆత్యంతిక నివృత్తి.
౩. ఆత్మలాభ = స్వరూపప్రాప్తి; స్వరూపకో ధారణ కర రఖనా; అపనేకో ధారణ కర రఖనా; అస్తిత్వ. [ద్రవ్య అపనేకో
ధారణ కర రఖతా హై అర్థాత్ స్వయం బనా రహతా హై ఇసలియే ఉసే ‘పరిణామ’ హై.]
౪. క్షయసే యుక్త = క్షయ సహిత; క్షయకే సాథ సమ్బన్ధవాలా. [వ్యవహారసే కర్మోకే క్షయకీ అపేక్షా జీవకే జిస భావమేం
ఆయే వహ ‘క్షాయిక’ భావ హై.]
౫. పరిణామసే యుక్త = పరిణామమయ; పరిణామాత్మక; పరిణామస్వరూప.
౬. కర్మోపాధికీ చార ప్రకారకీ దశా [–ఉదయ, ఉపశమ, క్షయోపశమ ఔర క్షయ] జినకా నిమిత్త హై ఐసే చార భావ
హైం; జినమేం కర్మోపాధిరూప నిమిత్త బిలకుల నహీం హై, మాత్ర ద్రవ్యస్వభావ హీ జిసకా కారణ హై ఐసా ఏక పారిణామిక
భావ హైే.