కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
నిరుపాధిః స్వాభావిక ఏవ. క్షాయికస్తు స్వభావవ్యక్తిరూపత్వాదనంతోపి కర్మణః క్షయేణోత్పద్య– మానత్వాత్సాదిరితి కర్మకృత ఏవోక్తః. ఔపశమికస్తు కర్మణాముపశమే సముత్పద్యమానత్వాదనుపశమే సముచ్ఛిద్యమానత్వాత్ కర్మకృత ఏవేతి.
అథవా ఉదయోపశమక్షయక్షయోపశమలక్షణాశ్చతస్రో ద్రవ్యకర్మణామేవావస్థాః, న పునః పరిణామ– లక్షణైకావస్థస్య జీవస్య; తత ఉదయాదిసంజాతానామాత్మనో భావానాం నిమిత్త–
ణ కుణది అత్తా కించి వి ముత్తా అణ్ణం సగం భావం.. ౫౯..
న కరోత్యాత్మా కించిదపి ముక్త్వాన్యత్ స్వకం భావమ్.. ౫౯..
----------------------------------------------------------------------------- కారణ సాది హై ఇసలియే కర్మకృత హీ కహా గయా హై. ఔపశమిక భావ కర్మకే ఉపశమసే ఉత్పన్న హోనేకే కారణ తథా అనుపశమసే నష్ట హోనేకే కారణ కర్మకృత హీ హై. [ఇస ప్రకార ఔదయికాది చార భావోంకో కర్మకృత సంమత కరనా.]
అథవా [దూసరే ప్రకారసే వ్యాఖ్యా కరనే పర]– ఉదయ, ఉపశమ, క్షయ ఔర క్షయోపశమస్వరూప చార [అవస్థాఏఁ] ద్రవ్యకర్మకీ హీ అవస్థాఏఁ హైం, పరిణామస్వరూప ఏక అవస్థావాలే జీవకీ నహీం హై [అర్థాత్ ఉదయ ఆది అవస్థాఏఁ ద్రవ్యకర్మకీ హీ హైం, ‘పరిణామ’ జిసకా స్వరూప హై ఐసీ ఏక అవస్థారూపసే అవస్థిత జీవకీ–పారిణామిక భావరూప స్థిత జీవకీ –వే చార అవస్థాఏఁ నహీం హైం]; ఇసలియే ఉదయాదిక ద్వారా ఉత్పన్న హోనేవాలే ఆత్మాకే భావోంకో నిమిత్తమాత్రభూత ఐసీ ఉస ప్రకారకీ అవస్థాఓంంరూప [ద్రవ్యకర్మ] స్వయం పరిణమిత హోనేకే కారణ ద్రవ్యకర్మ భీ వ్యవహారనయసే ఆత్మాకే భావోంకే కతృత్వకో ప్రాప్త హోతా హై.. ౫౮..
అన్వయార్థః– [యది భావః కర్మకృతః] యది భావ [–జీవభావ] కర్మకృత హోం తో [ఆత్మా కర్మణాః కర్తా భవతి] ఆత్మా కర్మకా [–ద్రవ్యకర్మకా] కర్తా హోనా చాహియే. [కథం] వహ తో కైసే హో సకతా హై? [ఆత్మా] క్యోంకి ఆత్మా తో [స్వకం భావం ముక్త్వా] అపనే భావకో ఛోడకర [అన్యత్ కించిత్ అపి] అన్య కుఛ భీ [న కరోతి] నహీం కరతా. --------------------------------------------------------------------------
జీవ తో కదీ కరతో నథీ నిజ భావ విణ కంఈ అన్యనే. ౫౯.