అనన్యకృతత్వం కర్మణాం వైచిక్ర్యస్యాత్రోక్తమ్.
యథా హి స్వయోగ్యచంద్రార్కప్రభోపలంభే. సంధ్యాభ్రేంద్రచాపపరివేషప్రభృతిభిర్బహుభిః ప్రకారైః పుద్గల– స్కంధవికల్పాః కంర్త్రతరనిరపేక్షా ఏవోత్పద్యంతే, తథా స్వయోగ్యజీవపరిణామోపలంభే జ్ఞానావరణప్రభృతి– భిర్బహుభిః ప్రకారైః కర్మాణ్యపి కంర్త్రతరనిరపేక్షాణ్యేవోత్పద్యంతే ఇతి.. ౬౬..
కాలే విజుజ్జమాణా సహదుక్ఖం దింతి భుంజంతి.. ౬౭..
కాలే వియుజ్యమానాః సుఖదుఃఖం దదతి భుఞ్జన్తి.. ౬౭..
-----------------------------------------------------------------------------
ఇస ప్రకార, జీవసే కియే గయే బినా హీ పుద్గల స్వయం కర్మరూపసే పరిణమిత హోతే హైం.. ౬౫..
అన్వయార్థః– [యథాః] జిస ప్రకార [పుద్గలద్రవ్యాణాం] పుద్గలద్రవ్యోంంకీ [బహుప్రకారైః] అనేక ప్రకారకీ [స్కంధనిర్వృత్తిః] స్కన్ధరచనా [పరైః అకృతా] పరసే కియే గయే బినా [ద్రష్టా] హోతీ దిఖాఈ దేతీ హై, [తథా] ఉసీ ప్రకార [కర్మణాం] కర్మోంకీ బహుప్రకారతా [విజానీహి] పరసే అకృత జానో.
టీకాః– కర్మోంకీ విచిత్రతా [బహుప్రకారతా] అన్య ద్వారా నహీం కీ జాతీ ఐసా యహాఁ కహా హై.
జిస ప్రకార అపనేకో యోగ్య చంద్ర–సూర్యకే ప్రకాశకీ ఉపలబ్ధి హోనే పర, సంధ్యా–బాదల ఇన్ద్రధనుష–ప్రభామణ్డళ ఇత్యాది అనేక ప్రకారసే పుద్గలస్కంధభేద అన్య కర్తాకీ అపేక్షాకే బినా హీ ఉత్పన్న హోతే హైం, ఉసీ ప్రకార అపనేకో యోగ్య జీవ–పరిణామకీ ఉపలబ్ధి హోనే పర, జ్ఞానావరణాది అనేక ప్రకారకే కర్మ భీ అన్య కర్తాకీ అపేక్షాకే బినా హీ ఉత్పన్న హోతే హైం.
భావార్థః– కర్మోకీ వివిధ ప్రకృతి–ప్రదేశ–స్థితి–అనుభాగరూప విచిత్రతా భీ జీవకృత నహీం హై, పుద్గలకృత హీ హై.. ౬౬..
--------------------------------------------------------------------------
కాళే వియోగ లహే తదా సుఖదుఃఖ ఆపే–భోగవే. ౬౭.
౧౧౦