కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
నిశ్చయేన జీవకర్మణోశ్చైకకర్తృత్వేపి వ్యవహారేణ కర్మదత్తఫలోపలంభో జీవస్య న విరుధ్యత ఇత్యత్రోక్తమ్.
జీవా హి మోహరాగద్వేషస్నిగ్ధత్వాత్పుద్గలస్కంధాశ్చ స్వభావస్నిగ్ధత్వాద్బంధావస్థాయాం పరమాణు– ద్వంద్వానీవాన్యోన్యావగాహగ్రహణప్రతిబద్ధత్వేనావతిష్ఠంతే. యదా తు తే పరస్పరం వియుజ్యంతే, తదోదిత–ప్రచ్యవమానా -----------------------------------------------------------------------------
అన్వయార్థః– [జీవాః పుద్గలకాయాః] జీవ ఔర పుద్గలకాయ [అన్యోన్యావగాఢ–గ్రహణప్రతిబద్ధాః] [విశిష్ట ప్రకారసే] అన్యోన్య–అవగాహకే గ్రహణ ద్వారా [పరస్పర] బద్ధ హైం; [కాలే వియుజ్యమానాః] కాలమేం పృథక హోనే పర [సుఖదుఃఖం దదతి భుఞ్జన్తి] సుఖదుఃఖ దేతే హైం ఔర భోగతే హైం [అర్థాత్ పుద్గలకాయ సుఖదుఃఖ దేతే హైం ఔర జీవ భోగతే హైం].
టీకాః– నిశ్చయసే జీవ ఔర కర్మకో ఏకకా [నిజ–నిజ రూపకా హీ] కర్తృత్వ హోనే పర భీ, వ్యవహారసే జీవకో కర్మే ద్వారా దియే గయే ఫలకా ఉపభోగ విరోధకో ప్రాప్త నహీం హోతా [అర్థాత్ ‘కర్మ జీవకోే ఫల దేతా హై ఔర జీవ ఉసే భోగతా హై’ యహ బాత భీ వ్యవహారసే ఘటిత హోతీ హై] ఐసా యహాఁ కహా హై.
జీవ మోహరాగద్వేష ద్వారా స్నిగ్ధ హోనేకే కారణ తథా పుద్గలస్కంధ స్వభావసే స్నిగ్ధ హోనేకే కారణ, [వే] బన్ధ–అవస్థామేం– పరమాణుద్వంద్వోంకీ భాఁతి–[విశిష్ట ప్రకారసే] అన్యోన్య–అవగాహకే గ్రహణ ద్వారా బద్ధరూపసే రహతే హైం. జబ వే పరస్పర పృథక హోతే హైం తబ [పుద్గలస్కన్ధ నిమ్నానుసార ఫల దేతే హైం ఔర జీవ ఉసే భోగతే హైం]– ఉదయ పాకర ఖిర జానేవాలే పుద్గలకాయ సుఖదుఃఖరూప ఆత్మపరిణామోంకే -------------------------------------------------------------------------- పరమాణుద్వంద్వ= దో పరమాణుఓంకా జోడా; దో పరమాణుఓంసే నిర్మిత స్కంధ; ద్వి–అణుక స్కంధ.