సకలపుద్గలవికల్పోపసంహారోయమ్.
ఇన్ద్రియవిషయాః స్పర్శరసగంధవర్ణశబ్దాశ్చ, ద్రవ్యేన్ద్రియాణి స్పర్శనరసనఘ్రాణచక్షుః–శ్రోత్రాణి, కాయాః ఔదారికవైక్రియకాహారకతైజసకార్మణాని, ద్రవ్యమనః, ద్రవ్యకర్మాణి, నోకర్మాణి, విచిత్ర– పర్యాయోత్పత్తిహేతవోనంతా అనంతాణువర్గణాః, అనంతా అసంఖ్యేయాణువర్గణాః, అనంతా సంఖ్యేయాణువర్గణాః ద్వయ ణుకస్కంధపర్యంతాః, పరమాణవశ్చ, యదన్యదపి మూర్తం తత్సర్వం పుద్గలవికల్పత్వేనోపసంహర్తవ్య–మితి..౮౨..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహ, సర్వ పుద్గలభేదోంకా ఉపసంహార హై.
స్పర్శ, రస, గంధ, వర్ణ ఔర శబ్దరూప [పాఁచ] ఇన్ద్రియవిషయ, స్పర్శన, రసన, ధ్రాణ, చక్షు ఔర శ్రోత్రరూప [పాఁచ] ద్రవ్యేన్ద్రియాఁ, ఔదారిక, వైక్రియిక, ఆహారక, తైజస ఔర కార్మణరూప [పాఁచ] కాయా, ద్రవ్యమన, ద్రవ్యకర్మ, నోకర్మ, విచిత్ర పర్యాయోంంకీ ఉత్పత్తికే హేతుభూత [అర్థాత్ అనేక ప్రకారకీ పర్యాయేం ఉత్పన్న హోనేకే కారణభూత] అనన్త అనన్తాణుక వర్గణాఏఁ, అనన్త అసంఖ్యాతాణుక వర్గణాఏఁ ఔర ద్వి–అణుక స్కన్ధ తకకీ అనన్త సంఖ్యాతాణుక వర్గణాఏఁ తథా పరమాణు, తథా అన్య భీ జో కుఛ మూర్త హో వహ సబ పుద్గలకే భేద రూపసే సమేటనా.
భావార్థః– వీతరాగ అతీన్ద్రియ సుఖకే స్వాదసే రహిత జీవోంకో ఉపభోగ్య పంచేన్ద్రియవిషయ, అతీన్ద్రియ ఆత్మస్వరూపసే విపరీత పాఁచ ఇన్ద్రియాఁ, అశరీర ఆత్మపదార్థసే ప్రతిపక్షభూత పాఁచ శరీర, మనోగత– వికల్పజాలరహిత శుద్ధజీవాస్తికాయసే విపరీత మన, కర్మరహిత ఆత్మద్రవ్యసే ప్రతికూల ఆఠ కర్మ ఔర అమూర్త ఆత్మస్వభావసే ప్రతిపక్షభూత అన్య భీ జో కుఛ మూర్త హో వహ సబ పుద్గల జానో.. ౮౨..
ఇస ప్రకార పుద్గలద్రవ్యాస్తికాయకా వ్యాఖ్యాన సమాప్త హుఆ.
-------------------------------------------------------------------------- లోకమేం అనన్త పరమాణుఓంకీ బనీ హుఈ వర్గణాఏఁ అనన్త హైం, అసంఖ్యాత పరమాణుఓంకీ బనీ హుఈ వర్గణాఏఁ భీ అనన్త
[అవిభాగీ పరమాణు భీ అనన్త హైం.]
౧౩౨