ధర్మస్య గతిహేతుత్వే ద్రష్టాంతోయమ్.
య్థోదకం స్వయమగచ్ఛదగమయచ్చ స్వయమేవ గచ్ఛతాం మత్స్యానాముదాసీనావినాభూతసహాయ– కారణమాత్రత్వేన గమనమనుగృహ్ణాతి, తథా ధర్మోపి స్వయమగచ్ఛన్ అగమయంశ్చ స్వయమేవ గచ్ఛతాం జీవపుద్గలానాముదాసీనావినాభూతసహాయకారణమాత్రత్వేన గమనమునగృహ్ణాతి ఇతి..౮౫..
ఠిదికిరియాజుత్తాణం కారణభూదం తు పుఢవీవ.. ౮౬..
స్థితిక్రియాయుక్తానాం కారణభూతం తు పృథివీవ.. ౮౬..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహ, ధర్మకే గతిహేతుత్వకా ద్రష్టాన్త హై.
జిస ప్రకార పానీ స్వయం గమన న కరతా హుఆ ఔర [పరకో] గమన న కరాతా హుఆ, స్వయమేవ గమన కరతీ హుఈ మఛలియోంకో ఉదాసీన అవినాభావీ సహాయరూప కారణమాత్రరూపసే గమనమేం అనుగ్రహ కరతా హై, ఉసీ ప్రకార ధర్మ [ధర్మాస్తికాయ] భీ స్వయం గమన న కరతా హుఆ ఐర [పరకో] గమన న కరాతా హుఆ, స్వయమేవ గమన కరతే హుఏ జీవ–పుద్గలోంకో ఉదాసీన అవినాభావీ సహాయరూప కారణమాత్రరూపసే గమనమేం అనుగ్రహ కరతా హై.. ౮౫..
అన్వయార్థః– [యథా] జిస ప్రకార [ధర్మద్రవ్యం భవతి] ధర్మద్రవ్య హై [తథా] ఉసీ ప్రకార [అధర్మాఖ్యమ్ ద్రవ్యమ్] అధర్మ నామకా ద్రవ్య భీ [జానీహి] జానో; [తత్ తు] పరన్తు వహ [గతిక్రియాయుక్తకో కారణభూత హోనేకే బదలే] [స్థితిక్రియాయుక్తానామ్] స్థితిక్రియాయుక్తకో [పృథివీ ఇవ] పృథ్వీకీ భాఁతి [కారణభూతమ్] కారణభూత హై [అర్థాత్ స్థితిక్రియాపరిణత జీవ–పుద్గలోంకో నిమిత్తభూత హై].
-------------------------------------------------------------------------- గమనమేం అనుగ్రహ కరనా అర్థాత్ గమనమేం ఉదాసీన అవినాభావీ సహాయరూప [నిమిత్తరూప] కారణమాత్ర హోనా.
పణ ద్రవ్య ఆ ఛే పృథ్వీ మాఫక హేతు థితిపరిణమితనే. ౮౬.
౧౩౬