కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
అధర్మస్వరూపాఖ్యానమేతత్. యథా ధర్మః ప్రజ్ఞాపితస్తథాధర్మోపి ప్రజ్ఞాపనీయః. అయం తు విశేషః. స గతిక్రియాయుక్తా– నాముదకవత్కారణభూత; ఏషః పునః స్థితిక్రియాయుక్తానాం పృథివీవత్కారణభూతః. యథా పృథివీ స్వయం పూర్వమేవ తిష్ఠంతీ పరమస్థాపయంతీ చ స్వయేవ తిష్ఠతామశ్వాదీనా ముదాసీనా–వినాభూతసహాయకారణమాత్రత్వేన స్థితిమనుగృహ్ణాతి తథాధర్మాపి స్వయం పూర్వమేవ తిష్ఠన్ పరమస్థాపయంశ్చ స్వయమేవ తిష్ఠతాం జీవపుద్గలానాముదాసీనావినాభూతసహాయకారణమాత్రత్వేన స్థితిమనుగృహ్ణాతీతి..౮౬..
దో వి య మయా విభత్తా అవిభత్తా లోయమేత్తా య.. ౮౭..
ద్వావపి చ మతౌ విభక్తావవిభక్తౌ లోకమాత్రౌ చ.. ౮౭..
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహ, అధర్మకే స్వరూపకా కథన హై.
జిస ప్రకార ధర్మకా ప్రజ్ఞాపన కియా గయా, ఉసీ ప్రకార అధర్మకా భీ ప్రజ్ఞాపన కరనే యోగ్య హై. పరన్తు యహ [నిమ్నోక్తానుసార] అన్తర హైః వహ [–ధర్మాస్తికాయ] గతిక్రియాయుక్తకో పానీకీ భాఁతి కారణభూత హై ఔర యహ [అధర్మాస్తికాయ] స్థితిక్రియాయుక్తకో పృథ్వీకీ భాఁతి కారణభూత హై. జిస ప్రకార పృథ్వీ స్వయం పహలేసే హీ స్థితిరూప [–స్థిర] వర్తతీ హుఈ తథా పరకో స్థితి [–స్థిరతా] నహీం కరాతీ హుఈ, స్వయమేవ స్థితిరూపసే పరిణమిత హోతే హుఏ అశ్వాదికకో ఉదాసీన అవినాభావీ సహాయరూప కారణమాత్రకే రూపమేం స్థితిమేం అనుగ్రహ కరతీ హై, ఉసీ ప్రకార అధర్మ [అధర్మాస్తికాయ] భీ స్వయం పహలేసే హీ స్థితిరూపసే వర్తతా హుఆ ఔర పరకో స్థితి నహీం కరాతా హుఆ, స్వయమేవ స్థితిరూప పరిణమిత హోతే హుఏ జీవ–పుద్గలోంకో ఉదాసీన అవినాభావీ సహాయరూప కారణమాత్రకే రూపమేం స్థితిమేం అనుగ్రహ కరతా హై.. ౮౬..
అన్వయార్థః– [గమనస్థితీ] [జీవ–పుద్గలకీ] గతి–స్థితి [చ] తథా [అలోకలోకం] అలోక ఔర లోకకా విభాగ, [యయోః సద్భావతః] ఉన దో ద్రవ్యోంకే సద్భావసే [జాతమ్] హోతా హై. [చ] ఔర [ద్వౌ అపి] వే దోనోం [విభక్తౌ] విభక్త, [అవిభక్తౌ] అవిభక్త [చ] ఔర [లోకమాత్రౌ] లోకప్రమాణ [మతౌ] కహే గయే హైం. --------------------------------------------------------------------------
తే ఉభయ భిన్న–అభిన్న ఛే నే సకళలోకప్రమాణ ఛే. ౮౭.